Τον Μάιο του 1956 ο ελληνισμός συγκλονίζεται από τον απαγχονισμό των Κυπρίων αγωνιστών Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου από τους Άγγλους. Οι δύο νέοι ήταν τα πρώτα μέλη της ΕΟΚΑ τα οποία εκτελέστηκαν δια απαγχονισμού.
Με αφορμή την επέτειο αυτή παρουσιάζουμε ένα ιστορικό σημείωμα για την απήχηση του κυπριακού αγώνα για «Ένωση» στην Πρέβεζα. Πηγές μας αποτέλεσαν οι τοπικές εφημερίδες και τα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου Πρέβεζας. Πλούσια στοιχεία βρήκαμε και στα αρχεία των Δημοτικών Σχολείων Πρέβεζας. Ωστόσο, λόγω της έκτασης του θέματος, θα περιοριστούμε μόνο στην περίοδο 1955 – 1956, μέχρι δηλαδή την εκτέλεση των δύο αγωνιστών, ενώ επιφυλασσόμαστε για μια συνολικότερη παρουσίαση του ζητήματος σε μελλοντικό άρθρο.
Ως γνωστόν, το αίτημα των Κυπρίων για Ένωση με την Ελλάδα αποκτά νέα τροπή με την έναρξη του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ (1-4-1955). Από τότε και για τα επόμενα χρόνια στην ελληνική δημόσια ζωή θα κυριαρχεί το κυπριακό ζήτημα που αναδεικνύεται σε πολιτικό θέμα με διεθνείς διαστάσεις. Όπως είναι φυσικό το θέμα θα απασχολήσει και τον ελληνικό τύπο, όχι μόνο πανελλαδικής εμβέλειας, αλλά και τον επαρχιακό. Έτσι, οι τοπικές εφημερίδες της Πρέβεζας φιλοξενούν ρεπορτάζ, άρθρα της σύνταξης ή αναγνωστών και αναδημοσιεύουν από τον ελληνικό ή διεθνή τύπο ειδήσεις σχετικές για τις εξελίξεις στο Κυπριακό. Ξεχωριστή θέση στα δημοσιεύματα αυτά κατέχουν και ιστορικά σημειώματα είτε για τη συμμετοχή της Κύπρου στον αγώνα του 1821 (όπως στην Εφημερίδα «Βήμα Πρεβέζης») είτε για την πολιτική των Άγγλων στα ελληνικά πράγματα (άρθρο σε πολλές συνέχειες στην εφημερίδα «Αγών Πρεβέζης»), που έχουν έντονο αντι-βρετανικό χαρακτήρα.
Από το σύνολο της πληθώρας των πληροφοριών, απομονώσαμε μόνο εκείνες που δείχνουν τον τρόπο που βίωσε η κοινωνία της Πρέβεζας τον αγώνα των Κυπρίων. Ήδη από το Μάιο του 1955 διαβάζουμε κεντρικό άρθρο στο τοπικό «Βήμα» με τον εύγλωττο τίτλο «Είναι καιρός να μας δοθεί η Κύπρος φιλικά».
Μια από τις πρώτες πρεβεζάνικες δημόσιες εκδηλώσεις των αισθημάτων συμπαράστασης στην Κύπρο λαμβάνει ως αφορμή το θλιβερό ανθελληνικό ξέσπασμα του τουρκικού όχλου εναντίον των ομογενών στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, τον Σεπτέμβριο του 1955. Τα επεισόδια αυτά συνδέονται με το κυπριακό ζήτημα και έτσι φορείς της Πρέβεζας όπως το «Εργατοϋπαλληλικόν Κέντρον», η «Ένωσις Γεωργικών Συνεταιρισμών» και η «Ορθόδοξος Χριστιανική Αδελφότης» εκδίδουν ψηφίσματα καταδίκης των γεγονότων και συμπαράστασης στους Κυπρίους. Το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο αξιώνει «την αυτοδιάθεσιν του Κυπριακού Λαού του οποίου τα δικαιώματα δια την ένωσίν του με την Μητέρα Ελλάδα είναι απαράγραπτα και ουδεμία ποτέ δύναμις θα είναι ικανή να τα αλλοιώση ουδέ κατ’ ελάχιστον…» ενώ η Ένωσις Γεωργικών Συνεταιρισμών «τάσσεται παρά το πλευρόν των αδελφών Κυπρίων και απευθύνει παράκλησιν προς την Πανελλήνιον Επιτροπήν Ενώσεως Κύπρου όπως μη παύση τον αγώνα προς απελευθέρωσιν της Ελληνικής Μεγαλονήσου..».
Νέο κύμα εκδηλώσεων συμπαράστασης θα προξενήσει η σύλληψη και δίκη του αγωνιστή της ΕΟΚΑ Μιχαλάκη Καραολή, λόγω της απόφασης των Άγγλων να χρησιμοποιήσουν ως όπλο εναντίον των Κυπρίων τη θανατική ποινή. Η ποινή αυτή πράγματι επιβλήθηκε στον Καραολή από το δικαστήριο το Νοέμβριο του 1955. Η απόφαση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, εντός και εκτός Κύπρου. Στον πρεβεζάνικο τύπο εμφανίζονται εναντίον της απόφασης δημοσιεύματα και ψηφίσματα, όπως από την «Ένωση Εφέδρων Αξιωματικών Ηπείρου» και από τους μαθητές του Γυμνασίου Πρέβεζας. Από αυτά, ως χαρακτηριστικό, θα σταθούμε στο τελευταίο, το οποίο συντάσσεται τρεις μόλις μέρες μετά την επιβολή της ποινής.
«Προς τον κ. κ. Πρόεδρον της Κυβερνήσεως
Ημείς οι Μαθηταί του Γυμνασίου Πρεβέζης διαμαρτυρόμεθα εντόνως διά την άδικον απόφασιν της εις θάνατον καταδίκης του Έλληνος πατριώτου Καραολή. Λυπούμεθα διά την έλλειψιν ηθικής συνειδήσεως που χαρακτηρίζει τας προσφάτους ενεργείας της δήθεν φίλου και συμμάχου μας, της οποίας επισφράγισμα είναι η απόφασις της «σφαγής» του Έλληνος αγωνιστού. Τονίζομεν ότι η τυχόν εκτέλεσις της αποφάσεως θα κλονίση ακόμη περισσότερον το ηθικόν βάθρον του Δυτικού πολιτισμού το στηριζόμενον εις τας αιωνίας αξίας της ελευθερίας και της Δικαιοσύνης και θα διευρύνη το χάσμα μεταξύ του ελληνικού λαού και των Άγγλων. Ήδη αισθανόμεθα την καρδία μας να βαρύνεται από το άχθος των επανειλημμένων εθνικών προσβολών και κραυγάζομεν: ΩΣ ΠΟΤΕ ;
Πρέβεζα 17.11.55 .
ΟΙ ΜΑΘΗΤΑΙ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΠΡΕΒΕΖΗΣ»
Το ψήφισμα αυτό ασφαλώς και εκφράζει τα συναισθήματα του ελληνικού λαού και της μαθητιώσας νεολαίας για την υπόθεση της Κύπρου. Οι μαθητές του Γυμνασίου Πρέβεζας μάλιστα θα επανέλθουν με νέο ψήφισμα τον Μάρτιο του 1956, με αφορμή την εξορία του αρχιεπισκόπου της Κύπρου Μακαρίου και μάλιστα θα προχωρήσουν στην συμβολική κίνηση της αποχής από τα μαθήματά τους στις 10-3-1956, η οποία αποκτά μεγαλύτερη σημασία αν αναλογιστούμε τα εκπαιδευτικά ήθη της εποχής. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι οι μαθητές υπήρξαν πρωτοπόροι στις αντιδράσεις τους στο επίπεδο της Πρέβεζας καθώς το Δημοτικό Συμβούλιο Πρέβεζας εξέδωσε σχετικό ψήφισμα σε έκτακτη συνεδρίαση του δύο μέρες αργότερα. Από το ψήφισμα αυτό αξίζει να παραθέσουμε την άκρως συμβολική απόφαση του να προχωρήσει σε μετονομασίες οδών: «Καταργεί την υπάρχουσαν εν Πρεβέζη οδόν Αγγλίας μετωνομάζουσαν αυτήν εις οδόν Κύπρου και την οδόν Λόυδ Τζώρτζ εις οδόν Χαραλάμπους Μούσκου». Θυμίζουμε ότι ο Μούσκος ήταν ο πρώτος νεκρός αγωνιστής της ΕΟΚΑ που έπεσε σε ένοπλη σύγκρουση με τους Άγγλους.
Στη συνέχεια, στο χώρο του Δημοτικού Συμβουλίου πραγματοποιήθηκε συνέλευση αποτελούμενη από εκπροσώπους επιστημονικών και επαγγελματικών φορέων της πόλης, τον Δήμαρχο και τον μητροπολίτη, η οποία κατέληξε σε παρεμφερές ψήφισμα. Τριμελής επιτροπή ανέλαβε να το επιδώσει στον Νομάρχη και να το αποστείλει στην Κυβέρνηση, στον ΟΗΕ και στον πρόεδρο των ΗΠΑ.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο εορτασμός της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου 1956 λαμβάνει και έναν χαρακτήρα εκδήλωσης συμπαράστασης στους Κυπρίους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σχολική εορτή του Α΄ Δημοτικού Πρέβεζας όπου οι μαθητές ανεβάζουν θεατρικές παραστάσεις με αναφορές και στην Κύπρο. Τα σχολικά αυτά αφιερώματα θα συνεχιστούν και τα επόμενα χρόνια κατά τις εθνικές επετείους και σε άλλα σχολεία της πόλης. Από μια τέτοια παράσταση προέρχεται και η σχετική φωτογραφία που μας παραχώρησε ευγενικά η κα. Βικτωρία Τζούρου Παπαγεωργίου.
Τον Μάιο του 1956 η εκτέλεση των Καραολή και Δημητρίου δίνει νέα δραματική τροπή στην Κυπριακή υπόθεση. Οι τοπικές εφημερίδες αφιερώνουν σχετικά άρθρα, τελούνται επιμνημόσυνες δεήσεις, και οι σημαίες του μητροπολιτικού μεγάρου και των ναών κυματίζουν μεσίστιες. Στο σημείο αυτό σταματά η σύντομη αναφορά μας και ευελπιστούμε ότι θα μπορέσουμε κάποια άλλη στιγμή να παρουσιάσουμε το σύνολο του υλικού που συγκεντρώσαμε σχετικά με τα μεταγενέστερα ψηφίσματα του Δημοτικού Συμβουλίου και τη στάση τόσο του εκπαιδευτικού κόσμου όσο και των διοικητικών δομών της εκπαιδευτικής ιεραρχίας της Πρέβεζας απέναντι στο ζήτημα.