Μετά τη Βοιωτία ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης κατ' εντολή του Μαυροκορδάτου πηγαίνει στο Μεσολόγγι με δυο χιλιάδες Μανιάτες για να ενισχύσει το διεξαγόμενο αγώνα στη Δυτική Στερεά Ελλάδα και Ήπειρο. Ο Μαυροκορδάτος, που βρέθηκε στη Ρούμελη για να συντονίζει τον αγώνα, φρόντισε να σταλεί δύναμη 500 Μανιατών υπό τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, για να ενισχυθούν οι ανθιστάμενοι στη Κιάφα, Σουλιώτες. Με 4 πλοία έφτασαν στο Φανάρι της Ηπείρου με σκοπό να ανοίξει δρόμο προς τη Κιάφα και να εξασφαλίσει τον ανεφοδιασμό των Σουλιωτών. Οι Σουλιώτες έστειλαν αμέσως ενισχύσεις, αλλά στις 4 Ιουλίου 1822, 3.000 Τούρκοι χτύπησαν τη δύναμη του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη στη Σπλάντζα του Φαναρίου με αρχηγό τον Μουσταφά Κεχαγιάμπεη. Οι Μανιάτες που δεν είχαν ολοκληρώσει τις αμυντικές τους προετοιμασίες αιφνιδιάστηκαν. Πολλοί οπλαρχηγοί πρότειναν να εγκαταλειφθεί η τοποθεσία.

Ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης όμως θεώρησε την υποχώρηση ταπεινωτική και διέταξε αμέσως και μέσα στη νύχτα την κατασκευή ενός ξερολίθινου τείχους 200 περίπου μέτρων μήκους και 1 μέτρου ύψους. Την επόμενη μέρα 5/7/1822 οι Τούρκοι επετέθησαν εναντίον των Ελλήνων, αλλά καθηλώθηκαν από τα πυκνά πυρά των ταμπουρωμένων Μανιατών. Κατά τη διάρκεια της μάχης μια σφαίρα χτύπησε θανάσιμα τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη.

Να πώς περιγράφει ο Ιστορικός Εμμανουήλ Κόκκινος το δραματικό και ένδοξο τέλος του ήρωα: «Μία σφαίρα βρήκε τότε τον Κυριακούλη εις την μασχάλην. Ο ήρως κατέπεσε και ελιποθύμησε, και κύμα αίματος ανάβλυσεν από την εσωτερικήν πληγήν του στήθους έφθασε εις τα χείλη του. Οι άνθρωποί του τον μετέφεραν αμέσως εις το οχύρωμα, όπου εκείνος αντιληφθείς το επικείμενον τέλος του, διεμοίρασε τα όπλα του μεταξύ των συμπολεμιστων του, έδωσε εντολή εις τον ιπποκόμον του να πάρη την αιματοβαμμένην ζώνην του και να την παραδώση εις την οικογένειάν του εις την Μάνην και εξέπνευσε».

Οι πολεμιστές κράτησαν τις θέσεις όλη την ημέρα, αλλά τη νύχτα, λυπημένοι για το θάνατο του αρχηγού τους, έφυγαν για το Μεσολόγγι όπου και έθαψαν το νεκρό ήρωα στον χώρο όπου αργότερα ανεγέρθει το Ηρώον της Ιεράς Πόλης και αποκαλείται «Κήπος Ηρώων».

Αναφέρουμε περικοπές, για την ιστορική εκείνη μάχη της Σπλάντζας και την ανδρεία του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, από τα απομνημονεύματα του Χρ. Περραιβού και του Ιστορικού Γ. Φίνλεϋ.

... Ο Κυριακούλης αντιληφθείς τον Ζώη Πάνου (Σουλιώτη οπλαρχηγό) κινδυνεύοντα, ώρμησεν ακάλυπτος μετά τριών συντρόφων του εις βοήθειάν του, αλλά τότε εχθρική σφαίρα έπληξεν αυτόν καιρίως εις την μασχάλην και τον εφόνευσεν.

Αμέσως δε ακολούθως στρατιώτης του Κυριακούλη, σκοπεύσας μετά προσοχής, επυροβόλησεν επιτυχώς τον πολεμοχαρή Σελικτάρην των Τουρκαλβανών Αχμέτ Μπέην και εφόνευσεν αυτόν. Οι Τουρκαλβανοί τότε δείλιασαν, αλλά το ολιγάριθμον των ημετέρων δεν επέτρεπε μακράν καταδίωξιν αυτών.

...Την επιούσαν οι μεν Σπαρτιάται λαβόντες το πτώμα του αρχηγού των έπλευσαν με τέσσαρα πλοία εις Μεσολόγγιον, όπου έθαψαν αυτό μετά της ανηκούσης πομπής και παρατάξεως, οι δε Σουλιώται επέστρεφαν εις τα ίδια δια νυκτός... (απομνημονεύματα Χρ. Περραιβού).

Ο στρατηγός Γκόρντον. που γνωριζόταν προσωπικώς με τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, γράφει:

«Η Ελλάδα έχασε σ’ αυτόν έναν από τους ικανωτέρους και πιο ατρόμητους πολεμιστές της, και από μια μοναδική συγκυρία ο παλιός αντίπαλός του στο Βαλτέτσι Αχμέτ Κεχαγιάς σκοτώθηκε στην ίδια σύγκρουση». (Ιστορία Γ. Φίνλεϋ, σελ. 245).

Πηγή: mani.org.gr