Την εκδήλωση άνοιξε ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου «Πρέβεζα» κ. Γιώργος Λογοθέτης, ο οποίος μίλησε εν συντομία για την ιστορία του Κάστρου.

«Το Κάστρο του Αγίου Ανδρέα είναι ντυμένο με μακρόχρονη ιστορία που είναι και η ιστορία μας. Για τρεις αιώνες μέχρι τις αρχές του 2000 γιάτρευε γρήγορα τις πληγές του από τους διάφορους κατακτητές, έκρυβε τους ακρωτηριασμούς του, πονούσε από τις αδελφοκτόνες μάχες που χάραξαν το κορμί του, φύλαγε με υπερηφάνεια στα σπλάχνα του το μνημείο γενναίων Πρεβεζάνων αγωνιστών που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια των δύο παγκοσμίων πολέμων και έστεκε αγέρωχο και ζωντανό στον ανελέητο καλπασμό του χρόνου. Τον τελευταίο δε αιώνα, τον αιώνα της απελευθέρωσης τροφοδοτούσε την πόλη και τους κατοίκους της με εθνική και ιστορική συνείδηση. Υπενθύμιζε το χρέος του δεσμού μας με αξίες και αρχές. Ανέδυε μια θρησκευτική ευωδία από το ταπεινό εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα και συνάθροιζε εντός των τειχών του, στις εθνικές επετείους όλη την ωραιότητα, το σφρίγος και την υπερηφάνεια της πρεβεζάνικης μαθητικής νεολαίας» είπε μεταξύ άλλων ο κ. Λογοθέτης, ο οποίος ευχαρίστησε τον κ. Καράμπελα που αποδέχθηκε την πρόσκληση του Συλλόγου να συνεχιστεί το οδοιπορικό για τα κάστρα της πόλης που ξεκίνησε το Μάιο του 2009 με αφετηρία τότε το κάστρο της Μπούκας.

Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο κ. Καράμπελας, ο οποίος μέσα από μια μεστή παρουσίαση συνοδευόμενη από πλούσιο φωτογραφικό υλικό μίλησε αναλυτικά για την ιστορία και τις αλλαγές που υπέστη το «κάστρο στο Κυπαρίσσι» κατά τον ενετό διοικητή της Κέρκυρας Daniel Dolfin, το «κάστρο του Πλατάνου» κατά τον τελευταίο δεσπότη της Άρτας και Πρέβεζας Σεραφείμ Ξενόπουλο τον Βυζάντιο, το Ιτς καλέ των Οθωμανών, το επονομαζόμενο «Ριζόκαστρο», το γνωστό σε μας και κατά τα τελευταία 100 τουλάχιστον χρόνια ως «κάστρο του Αγίου Ανδρέα».

«Το σημερινό κάστρο του Αγίου Ανδρέα έχει τρεις κατασκευαστικές φάσεις οι οποίες ταυτίζονται απόλυτα με τρεις διαφορετικές ιστορικές περιόδους της Πρέβεζας. Η πρώτη φάση του κάστρου συνδέεται με την παράδοση της Πρέβεζας, το 1701, από τους Ενετούς στους Οθωμανούς και την γρήγορη οχύρωσή της από τους νέους κατακτητές της. Η δεύτερη ταυτίζεται με την 80χρονη δεύτερη Βενετική κατοχή της πόλης (1717-1797) και τις βελτιώσεις που οι Ενετοί έκαναν στο κάστρο. Η τρίτη χαρακτηρίζεται από την παρουσία του Αλή πασά στην Πρέβεζα και τα ευρύτατα οχυρωματικά έργα της περιόδου 1807-1808, υπό την επίβλεψη του χριστιανού αρχιτέκτονα Πέτρου από την Κορυτσά» τόνισε ο κ. Καράμπελας, ο οποίος αναφέρθηκε και στη σύνδεση του Κάστρου του Αγίου Ανδρέα με το Κάστρο της Μπούκας, τα οποία παρόλο ότι δεν συνυπήρξαν ποτέ, είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους, αφού η κατασκευή του κάστρου του Αγίου Ανδρέα ξεκίνησε αμέσως μετά την κατεδάφιση του κάστρου της Μπούκας.

Ο κ. Καράμπελας ανέλυσε τις τρεις κατασκευαστικές φάσεις του Κάστρου παρουσιάζοντας σπάνιο υλικό και υπογραμμίζοντας τον ρόλο του Κάστρου του Αγίου Ανδρέα στην περιοχή σε κάθε περίοδο.

Πρώτη φάση

Η κατασκευή του νέου κάστρου «στο Κυπαρίσσι» ήταν ταχύτατη. Μέσα σε δώδεκα μήνες οι Οθωμανοί ανέγειραν ένα μεγάλο κάστρο, έξι φορές μεγαλύτερο σε έκταση από το ήδη κατεδαφισθέν μεγάλο κάστρο της Μπούκας. Το νέο κάστρο είχε έκταση 62 περίπου στρεμμάτων και διέθετε εκτεταμένη αμυντική τάφρο.

 

Δεύτερη φάση

Ξεκίνησε με την κατάληψη της Πρέβεζας από τους Ενετούς τον Οκτώβριο του 1717. Στη διάρκεια του 7ου Ενετοτουρκικού πολέμου, ο ενετικός στόλος και ένοπλες δυνάμεις, υπό τις διαταγές του ναυάρχου Andrea Pisani, κατέλαβαν το κάστρο «στη θέση Κυπαρίσσι» την 21η Οκτωβρίου του 1717.

«Από τις περιγραφές αυτής της κατάληψης της Πρέβεζας πληροφορούμαστε για την «απόδοση του μουσουλμανικού τεμένους στον πραγματικό θεό». Κατανοούμε την αναφορά αυτή ως μετατροπή του τζαμιού, στο κέντρο του κάστρου, σε καθολικό ναό. Όπως προκύπτει από μεταγενέστερες αναφορές ο ναός αυτός τιμάται στη μνήμη του Αγίου Ανδρέα. Η επιλογή του συγκεκριμένου αγίου συνδέεται, κατά την άποψή μας, με το όνομα του ναυάρχου Andrea Pisani, οι στρατηγικές πρωτοβουλίες του οποίου είχαν ως αποτέλεσμα την κατάληψη του φρουρίου της Πρέβεζας. Ο ίδιος σκοτώθηκε, άδοξα, λίγους μήνες αργότερα, από έκρηξη πυριτιδαποθήκης στην Κέρκυρα. Στον μεγάλο ναύαρχο Andrea Pisani οφείλουμε, λοιπόν, την ονοματοδοσία του δεύτερου καθολικού ναού της Πρέβεζας και του σημερινού κάστρου» τόνισε ο κ. Καράμπελας σημειώνοντας πως βλέπουμε και πάλι εκ μέρους των Ενετών, μια παρόμοια ενέργεια με εκείνη του Σεπτεμβρίου του 1684, όταν το μουσουλμανικό τζαμί του κάστρου της Μπούκας μετατράπηκε στον πρώτο καθολικό ναό της πόλης, προς τιμήν του αρχαγγέλου Μιχαήλ.

Τρίτη φάση

Με την κατάκτηση της Βενετίας από τον Ναπολέοντα (12 Μαΐου του 1797), οι βενετικές κτήσεις, μεταξύ των οποίων και η Πρέβεζα, περιήλθαν στην Γαλλική κυριαρχία. Ενάμισι χρόνο αργότερα στις 12 Οκτωβρίου 1798 οι δυνάμεις του Αλή πασά και του γιου του Μουχτάρ θα έμπαιναν στην Πρέβεζα και θα την λεηλατούσαν, μετά τη μάχη στη Νικόπολη. Πολλοί Τουρκαλβανοί εγκαταστάθηκαν στην πόλη και οι περισσότεροι Πρεβεζάνοι, όσοι επέζησαν της λεπίδας του Αλή, υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν βιαίως την πόλη.

«Ο λεγόμενος σατράπης της Ηπείρου αναγκάστηκε να αποτραβηχτεί από την Πρέβεζα μετά την υπογραφή της συνθήκης της Κωνσταντινούπολης του 1800, που έδινε στην πόλη, και σε άλλες παραθαλάσσιες πρώην ενετικές κτήσεις, διοικητική αυτονομία. Επανήλθε, όμως, τις τελευταίες μέρες του 1806 για να μείνει μέχρι το 1820, όταν οι σουλτανικές δυνάμεις κατέλαβαν την πόλη» είπε ο κ. Καράμπελας, ενώ δεν παρέλειψε να καυτηριάσει τη σημερινή εικόνα που παρουσιάζει η περιοχή κάνοντας έκκληση στις τοπικές αρχές να ακολουθήσουν όλες τις απαραίτητες ενέργειες προκειμένου σύντομα να αξιοποιηθεί ο χώρος κατάλληλα.

«Από την απελευθέρωση της Πρέβεζας το κάστρο χρησιμοποιήθηκε ως χώρος εγκατάστασης στρατιωτικών μονάδων. Γνωστό στον στρατό ως στρατόπεδο Αδαμαντίου Δούκα, φιλοξένησε για χρόνια την 660 Π.Α.Υ.Π. Μετά την αποχώρηση της τελευταίας στρατιωτικής μονάδας, τον Μάρτιο του 2005, ο χώρος του κάστρου έμεινε απροστάτευτος και αφέθηκε να ερημωθεί και λεηλατηθεί από διάφορους ανθρώπους, κατά το δοκούν. Τον τελευταίο καιρό, η μεγάλη πλατεία του κάστρου χρησιμοποιείται από τους Πακιστανούς μετανάστες σαν γήπεδο του κρίκετ και εξασκούνται, έτσι, στο εθνικό τους σπορ, απομεινάρι σε αυτούς, όπως και στους γείτονές μας Κερκυραίους, της βρετανικής αποικιοκρατίας. Έτσι η πλατεία το κάστρου τείνει να γίνει η Σπιανάδα της Πρέβεζας. Ελλείπει, όμως σε ομορφιά της μεγάλης αυτής πλατείας της Κέρκυρας. Τελειώνοντας, θέλω να αναφερθώ στον χαρακτήρα που πρέπει να έχει στο μέλλον το κάστρο του Αγίου Ανδρέα.

Ο ισχύον από το 2002 νόμος 3028, γνωστός ως αρχαιολογικός νόμος του Ευάγγελου Βενιζέλου, χαρακτηρίζει τα κάστρα της χώρας ως ιστορικά μνημεία. Ως γνωστόν, δεν νοείται κυριότητα επί μνημείων. Δεν είναι δηλαδή δυνατόν να μιλάμε για ιδιοκτησία στο αρχαίο θέατρο της Νικόπολης, παραδείγματος χάριν. Παρομοίως, δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για ιδιοκτησία επί των κάστρων της πόλης μας. Μπορεί το κάστρο το Αγίου Ανδρέα να φέρεται ως ιδιοκτησία του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, αλλά με συστηματικές ενέργειες, αυτό θα αλλάξει γιατί είναι πέραν των όσων ορίζει ο αρχαιολογικός νόμος 3028/2002.Θυμίζω επίσης ότι το κάστρο κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο με την από 26 Οκτωβρίου 1980 απόφαση του υπουργού Πολιτισμού.

Αναφέρω, επίσης, ότι το Υπουργείο Πολιτισμού έχει ζητήσει από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, ήδη από τις 4.2.2005, την παράδοση του φρουρίου του Αγίου Ανδρέα Πρεβέζης.

Προτείνω αγαπητέ κύριε Δήμαρχε, να ζητήσετε να συνεχιστούν οι ενέργειες αυτές, γιατί μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί σύντομα να παραδοθεί το φρούριο από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας στο Υπουργείο Πολιτισμού. Μετά από την παράδοση αυτή θα μπορούμε, πολιτισμένα, να ζητήσουμε από το Υπουργείο Πολιτισμού να υπάρχει αξιοποίηση του τεράστιου χώρου του Κάστρου του Αγίου Ανδρέα» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Καράμπελας, ενώ κλείνοντας την εκδήλωση ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου «Πρέβεζα» μίλησε με σκληρά λόγια για όλους αυτούς, που με την αδιαφορία τους είναι υπεύθυνοι για τη σημερινή εικόνα του Κάστρου.

«Ο κ. Καράμπελας μίλησε για μια περιοχή, που από τότε που την εγκατέλειψε ο στρατός θα έπρεπε να αποτελεί την καρδιά του οργανισμού της με λειτουργία στους χώρους της εστιών πολιτισμού, αλλά και τροφοδοτώντας την με τη θετική ενέργεια που πρέπει να εκπέμπουν τέτοιοι χώροι που οι διαχειριστές τους σέβονται τη μνήμη και την ιστορία τους και υπερασπίζονται την αξιοπρέπεια των συμβόλων τους. Αντί αυτών όμως τα τελευταία χρόνια μέσα στο Κάστρο του Αγίου Ανδρέα αλλά και των άλλων κάστρων και στρατοπέδων ο πολιτισμός, η ιστορία και η αξιοπρέπεια της πόλης βρίσκονται σε πλήρη δοκιμασία» τόνισε ο κ. Λογοθέτης καλώντας τις τοπικές αρχές να «διορθώσουν» άμεσα αυτές τις εικόνες που προσβάλουν την πόλη.