Συντάσσω σήμερα αυτό το σημείωμα γεμάτος προβληματισμό και θλίψη για ένα φαινόμενο που έχω δει ή πληροφορηθεί τουλάχιστον τρεις φορές στην Πρέβεζα. Αποφάσισα λοιπόν να κοινοποιήσω τις σκέψεις μου, ευελπιστώντας στην ευαισθητοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερων συμπολιτών μας.
Την Κυριακή 12-6-2016 περνώντας από μια γειτονιά, παρατήρησα έξω από τους κάδους απορριμμάτων και ανακύκλωσης πολλές σακούλες και κούτες με ρούχα και άλλα αντικείμενα. Ανάμεσά τους, υπήρχε ένα κάδρο με ένα αναμνηστικό δίπλωμα της δεκαετίας του 1940. Αμέσως κατάλαβα το τι πρέπει να είχε συμβεί καθώς η επαγγελματική μου ενασχόληση με αρχεία και βιβλία με έχουν κάνει να αναγνωρίζω καλά τέτοιες περιπτώσεις. Κάποιος άδειασε κάποιο σπίτι από «άχρηστα πράγματα» πετώντας αδιακρίτως οτιδήποτε. Στην πλειονότητα αυτών των περιπτώσεων, τα πρώτα πράγματα που πετιούνται είναι τα ιδιωτικά αρχεία και τα βιβλία. Το καδραρισμένο αναμνηστικό αποτελούσε ισχυρή ένδειξη για κάτι τέτοιο. Χωρίς ντροπή λοιπόν, άνοιξα τον κάδο ανακύκλωσης. Οι φόβοι μου επιβεβαιώθηκαν. Ήταν γεμάτος βιβλία. Αμέσως ειδοποίησα τον πρόεδρο του Ιδρύματος «Ακτία Νικόπολις» κ. Νίκο Καράμπελα και τον πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Πρέβεζα κ. Κώστα Λογοθέτη και τους ενημέρωσα για το γεγονός, πληροφορώντας τους και για το όνομα που φαινόταν στο αναμνηστικό. Αποδείχτηκε ότι επρόκειτο για παλαιό και γνωστό Πρεβεζάνο ο οποίος απεβίωσε πριν λίγο καιρό. Αμέσως ήρθαν και οι δύο και προς τιμήν τους, βοήθησαν στο έργο της ανάσυρσης των βιβλίων από τον κάδο. Καταφέραμε και διασώσαμε περίπου 50 βιβλία. Κάποιοι κάτοικοι της γειτονιάς βλέποντας μας επί τω έργω, ήρθαν για να δουν τι κάνουμε. Όπως πληροφορηθήκαμε, το Σάββατο είχαν πεταχτεί πολλά βιβλία και τα περισσότερα από αυτά (και κατά την εκτίμησή μου, τα σημαντικότερα), τα είχαν πάρει παλιατζήδες που κατά καιρούς διέρχονται τις γειτονιές. Χάθηκε λοιπόν μια ευκαιρία να διασωθούν βιβλία αλλά και σημαντικά αρχειακά τεκμήρια για τη δράση ενός παλιού Πρεβεζάνου. Δεν έχει σημασία ποιος ήταν αυτός. Το παράδειγμα το χρησιμοποιώ για να καταδείξω ένα μοντέλο προβληματικής συμπεριφοράς, και όχι για να κατηγορήσω τους ανθρώπους που σχετίζονται με αυτήν την απώλεια του υλικού. Και πρέπει καταρχάς να διευκρινίσω ότι, κατά την άποψή μου, ευθύνη για την απώλεια ΔΕΝ έχουν ΜΟΝΟ όσοι πέταξαν το υλικό, αλλά έχουν ΚΑΙ εκείνοι που ενώ είδαν το υλικό να πετιέται, ΑΔΙΑΦΟΡΗΣΑΝ και δεν ειδοποίησαν κάποιον για το γεγονός. Όπως είπα εξ αρχής, δεν πρόκειται για ένα μεμονωμένο περιστατικό. Υπάλληλος της υπηρεσίας μας προ μερικών ημερών εντόπισε πεταμένους τόμους του επιστημονικού περιοδικού «Ηπειρωτική Εστία», μαζί με άλλα βιβλία.
Καθώς λοιπόν τέτοια περιστατικά επαναλαμβάνονται, κρίνω σκόπιμο να μοιραστώ με τους πολίτες της Πρέβεζας μια σειρά σκέψεων. Η απόρριψη και καταστροφή βιβλίων αποτελεί ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΗ και ΒΕΒΗΛΗ συμπεριφορά. Αποτελεί επίσης δείγμα έλλειψης σεβασμού στο βιβλίο, που είναι πολιτιστικό αγαθό. Το ίδιο ισχύει για τα ιδιωτικά αρχεία, είτε αποτελούν τεκμήρια της προσωπικής ή επαγγελματικής ζωής και δράσης ενός ατόμου, είτε περιλαμβάνουν τεκμήρια για το εν γένει οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό περιβάλλον εντός του οποίου έδρασε ένα άτομο. Μάλιστα, πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι τα ιδιωτικά αρχεία πολλές φορές περιλαμβάνουν πληροφορίες που δύσκολα μπορούμε να αντλήσουμε από τα δημόσια αρχεία καθώς μας δίνουν την ευκαιρία να αντιληφθούμε τον τρόπο με τον οποίο βίωσε ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων κάποια εποχή, πέρα από τις επίσημες καταγραφές και απεικονίσεις των δημοσίων υπηρεσιακών εγγράφων.
Επιπλέον, όμως, εξίσου ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΗ είναι και η αδιαφορία για τέτοια περιστατικά καταστροφής αρχείων και βιβλίων. Πρέπει να μας γίνει συνείδηση και πεποίθηση ότι η διάσωση και προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και των πολιτιστικών αγαθών όπως είναι τα αρχεία και τα βιβλία, δεν είναι κάτι που δεν μας αφορά, που ενδιαφέρει μόνο κάποιους «περίεργους τύπους», που ασχολούνται με την ιστορία ή τον πολιτισμό. Είναι καθήκον όλων μας, αν θέλουμε να λεγόμαστε πολιτισμένοι άνθρωποι. Επίσης, δεν είναι μόνο ευθύνη του Κράτους ή του Δήμου ή κάποιου Πολιτιστικού Φορέα, όπως έχουμε συνηθίσει για όλα να περιμένουμε από κάποιον άλλο να δράσει, για να ρίξουμε εκεί και τις όποιες ευθύνες ώστε να έχουμε ήσυχη τη συνείδησή μας για την απραξία μας.
Το Κράτος έχει ιδρύσει στην Πρέβεζα Υπηρεσία των ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ του ΚΡΑΤΟΥΣ (ΓΑΚ) που φροντίζει για τη συγκέντρωση και διάσωση του αρχειακού υλικού και στο ενεργητικό της έχει να επιδείξει την διάσωση και διατήρηση σημαντικών δημόσιων και ιδιωτικών αρχείων και την ανάδειξη ιδιωτικών συλλογών συμπολιτών μας, που εμπιστεύτηκαν σε αυτήν την υπηρεσία το υλικό τους. Μάλιστα, τα ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Πρέβεζας απέκτησαν το 2014 μια σημαντική συλλογή τεκμηρίων του τέλους του 19ου και αρχών του 20ου αιώνα που βρέθηκαν επίσης πεταμένα μαζί με μπάζα. Το υλικό το διέσωσε ένας ιδιώτης συλλέκτης. Όταν πληροφορήθηκα το γεγονός ήρθα σε επαφή μαζί του και κατόπιν συνεννοήσεων το υλικό παραδόθηκε στα Αρχεία ώστε να είναι προσβάσιμο στους ερευνητές.
Επίσης, ο Δήμος λειτουργεί μια πολύ δραστήρια ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ την οποία επισκέπτονται πολλοί συμπολίτες, και μάλιστα νέοι άνθρωποι και μαθητές, και έρχονται σε επαφή με τον μαγικό κόσμο του βιβλίου, σε μιαν εποχή κυριαρχίας της εικόνας, της τηλεόρασης και του διαδικτύου.
Τέλος, στην Πρέβεζα υπάρχουν αξιόλογες ιδιωτικές συλλογικές πρωτοβουλίες για την ανάδειξη του πολιτισμού και της ιστορίας αυτής της πόλης, όπως ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Πρέβεζα» και το Ίδρυμα «Ακτία Νικόπολις» που με τις δράσεις και τις εκδόσεις τους συμβάλλουν στην προβολή της Πρέβεζας.
Πριν λοιπόν πετάξει κάποιος τις παλιές φωτογραφίες, τα αρχεία ή τη βιβλιοθήκη του παππού του, μήπως θα ήταν καλύτερα να επικοινωνήσει με οποιονδήποτε από τους παραπάνω φορείς για να ρωτήσει αν το υλικό αυτό έχει κάποια αξία και χρησιμότητα και μπορεί να δοθεί ώστε να αποτελέσει κτήμα της κοινωνίας της Πρέβεζας και όχι πολτό σε κάποια μηχανή ανακύκλωσης χαρτιού;
Το προσωπικό των ΓΑΚ – Αρχείων Ν. Πρέβεζας, της Δημοτικής Βιβλιοθήκης και οι υπεύθυνοι των πολιτιστικών συλλόγων και ιδρυμάτων της πόλης μπορούν να αξιολογήσουν τα βιβλία ή τα αρχειακά τεκμήρια ενός ιδιώτη και να τον ενημερώσουν για την πιθανή αξία ή χρησιμότητά τους, αν ενταχθούν στις συλλογές των παραπάνω φορέων.
Για αυτό, απευθύνω έκκληση προς όλους τους Πρεβεζάνους, που πιστεύω ότι αγαπούν τον τόπο τους και ενδιαφέρονται για την ανάδειξη της πολιτιστικής του κληρονομιάς, ώστε να αποτραπούν τέτοια φαινόμενα στο μέλλον. Από την πλευρά μου, θυμίζω ότι τα ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Πρέβεζας έχουν αναπτύξει σημαντικές πρωτοβουλίες ως προς τον εντοπισμό και την αξιοποίηση ιδιωτικών αρχείων και συλλογών βιβλίων. Πολλοί συμπολίτες μας έχουν ανταποκριθεί στην πρόσκλησή μας για συνεργασία. Ενδεικτικά αναφέρω ότι στην υπηρεσία μας έχουμε σε πρωτότυπη ή σε ψηφιακή μορφή, κατόπιν ψηφιοποίησης ιδιωτικών αρχείων, σημαντικά τεκμήρια που μας έχουν παραχωρήσει οι συμπολίτες κα Βικτωρία Τζούρου Παπαγεωργίου, και κκ. Γιώργος Μουστάκης, Νίκος Δ. Καράμπελας, Λάζαρος Συνέσιος, Πάνος Σαρρής, Κώστας Σάλιαρης, Θεόδωρος Κλοντζάρης, Παύλος Χαλικιάς, Νεκτάριος Θάνος, Θωμάς Πεπόνης, ενώ υπάρχουν συνεργασίες και με άλλους που δεν έχουν ακόμα ολοκληρωθεί. Με την ευκαιρία αυτήν ευχαριστώ για άλλη μια φορά τους παραπάνω συμπολίτες που εμπιστεύτηκαν τα ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Πρέβεζας. Κλείνοντας, καλώ όσους έχουν υπόψη τους την ύπαρξη ιδιωτικών συλλογών παλαιών βιβλίων και αρχείων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν, να επικοινωνήσουν με τα ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Πρέβεζας.
