"Τίτλος της ομιλίας μας λοιπόν είναι αυτός που [βλέπετε] και επεξηγηματικός υπότιτλος, όπως το μαντεύετε, «…όταν ο λύκος, όταν οι λύκοι δεν είναι εδώ…».
Ποιοι είναι οι λύκοι στην πόλη, στο δρόμο και στους πεζόδρομους, στις πλατείες και τα πεζοδρόμια, σε κίνηση και στάση, σε στάθμευση και δράση; Δεν θα δώσω την απάντηση στη διατυπωμένη ερώτηση, γιατί έτσι θα εκτραπεί η κουβέντα. Σκοπός είναι η συνεννόηση, για την μη προβληματική χρήση των μέσων κίνησης στην Πρέβεζα και για τηνισότητα κατανομής των δημόσιων χώρων της πόλης ανάμεσα στους πεζούς, τους ποδηλάτες, τα ζώα και τα μηχανοκίνητα μέσα. Γιατί;
Γιατί θεωρούμε σημαντική, τη συναίνεση για μια διαπαιδαγωγούσα αξιοποίηση της ίδιας της πόλης ως κεντρικού εργαλείου που θα υπηρετήσει την νόμιμη λειτουργία των μεταφορικών μέσων, την αποφυγή των αιματηρών και θανάσιμων συνεπειών της αυτοκινητικής αλαζονείας και την ήπια διαχείριση της ίδιας της πόλης. Όλα αυτά, σαν παράδειγμα των μεγαλύτερων προς τη νεότητα και τα παιδιά, μπορούν να αντιπαλέψουν τη νεανική απερισκεψία και να συμβάλουν στην προστασία της.
Θεωρώ την παρούσα συμβολή εκ μέρους του Δήμου μας, στην επαινετή σημερινή πρωτοβουλία, σαν συνέχεια της εισήγησής μας στο Δημοτικό Συμβούλιο στις 19 Σεπτεμβρίου 2012 και της τέλεσης του Μνημοσύνου υπέρ αναπαύσεως των θυμάτων των τροχαίων. Έγινε στον Άγιο Χαράλαμπο, στις 18 Νοεμβρίου 2012, που ήταν η Τρίτη Κυριακή εκείνου του μήνα, ημέρα αφιερωμένη από τον ΟΗΕ και την Πολιτεία στα θύματα των τροχαίων. Εκεί μου ανετέθη η επιμνημόσυνη ομιλία που συνέδεσα με την επέτειο της προηγούμενης ημέρας, της 17ηςΝοεμβρίου, Ημέρας του Πολυτεχνείου. Και σήμερα, 22 Απριλίου, είναι μια επόμενη ημέρα. Δεν παραλείπω, ούτε τώρα, να συνδέσω τη γεωπολιτική της ελληνικής αυτοκίνησης με τον ολοκληρωτισμό εκείνων των ημερών. Το ζήτημα είναι βαθιά γεωπολιτικό και πολιτικό. Η ανώμαλη κυριαρχία του αυτοκινήτου στις πόλεις μας είναι σαφώς θέμα συμφερόντων που, επί πολλές εφταετίες, επιβάλλονται στη χώρα μας από τα αρπακτικά της αυτοκινητικής βιομηχανίας και της πετρελαϊκής ενέργειας.
Το αυτοκίνητο είναι ένα άνετο, ταχύ και ασφαλές μέσο μεταφοράς σε καταστάσεις ζωής και θανάτου. Φτάνουμε στο σπίτι μας με αυτό, από το μαιευτήριο και «φεύγουμε», στο τελευταίο ταξίδι, εννοώ, πάλι με αυτό. Από το λίκνο στο φέρετρο. Στα ενδιάμεσα και στα τόσα της ζωής ο τροχός συνδυάζει σωτήρια διακομιδή, ασφαλή διέλευση, αξιοπρεπή μετάβαση, ξεκούραστη προσπέλαση, ευχάριστη ατμόσφαιρα, επιθυμητή ευκρασία, ραδιοφωνική ενημέρωση, μουσική διασκέδαση, αποκλειστικότητα συντροφιάς, προστατευμένη παρατήρηση, χωρίς να παύει να είναι και σήμα κοινωνικού γοήτρου. Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες. Σε αυτούς που το έχουν, σε όσους ονειρεύονται να το αποκτήσουν και σε όσους σχεδιάζουν να το αλλάξουν με ένα καλύτερο, το δυνατόν συντομότερο.
Πάνω από όλα, το αυτοκίνητο είναι ταχύτητα, τάχος, είναι δύναμη, είναι μεθύσι υπεροχής. «Με πάνω από 50 μίλια» είχε πει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ταφτ, είναι σαν να πίνεις «μια ατμοσφαιρική σαμπάνια». Είναι το Εγώ — όχι οι άλλοι. Ιδεολογία που αναπτύσσει αυτόματα ο κάθε οδηγός. Ο Γουόλτ Ντίσνεϋ μας είχε χαρίσει πριν πολλά χρόνια μια μικρή υποδειγματική διατριβή με κινούμενα σχέδια για κάποιον φιλήσυχο ανθρωπάκο, που του αρκούσε να επιβιβαστεί στο όχημά του για να μεταμορφωθεί σε άγριο εκδικητή της μαύρης ασφάλτου.
Το αυτοκίνητο υλοποιεί την αυτοκίνηση. Και η αυτοκίνηση είναι θεσμός που αναπαράγεται, είναι πολυπλόκαμο δίκτυο που εξαπλώνεται, είναι στράτευμα που προελαύνει, είναι πόλεμος που δεν παύει. Και τόσο φονικός. Ο πιο φονικός στην Ιστορία. Κάθε χρόνο χτίζεται κάπου, στα έγκατα της γης, μια σκοτεινή πολιτεία της λησμονιάς με ενάμιση εκατομμύριο κατοίκους. Κάθε χρόνο. Μια θλιβερή γκριζοπράσινη παγωμένη μεγαλούπολη οικίζεται με τα ετήσια θύματα της παγκόσμιας αυτοκίνησης. Ο Ελληνισμός δίνει κι εκεί το «παρών».
Στην Ελλάδα, με την ανοχή -ή μήπως τη συνενοχή;- των κρατικών Αρχών, το αυτοκίνητο είναι ένα παραχαϊδεμένο, ανεξέλεγκτο, μέσο κίνησης, που λειτουργεί σαν μηχανισμός βίας και καταπίεσης στην πόλη.
Βέβαια, ο ρόλος του ως εργαλείου καταστολής του αδύναμου, στον ελλαδικό γεωγραφικό χώρο λησμονιέται. Πρακτορεύεται έτσι μια ύποπτη σχέση από πολλές πλευρές. Ενώ πολλοί είναι εκείνοι που μιλούν γενικά για την κρατική καταστολή, δεν έχω ακούσει ποτέ να ονοματίζουν και την ιδιωτική καταστολή εκ μέρους της αυτοκίνησης. Κοιτάξτε τους δρόμους μας. Με την ιδιωτική αυτοκίνηση, είναι παραδομένοι σε ξένα μόνον βιομηχανικά προϊόντα. Οι δρόμοι μας είναι σαν να έχουν κατασκευαστεί για να τα υποδεχθούν. Παραχωρούμε έδαφος και ως οδηγοί προσφέρουμε συνεργασία. Πάρτε παράδειγμα τη Λεωφόρο Ειρήνης, που σουβλίζει την πόλη μας.
Το αυτοκίνητο, ανενόχλητο στην Πρέβεζα, ρυπαίνει με την καύση του, τρομάζει με τη κίνησή του, θορυβεί με τον κινητήρα του, λασπώνει με τους τροχούς του, στριμώχνει στους στενούς δρόμους, απειλεί διεκδικώντας προβάδισμα, εκτοπίζει κλέβοντας χώρο, εμποδίζει αυθόρμητες μαζώξεις, επιβάλλει τρομοκρατική σχέση με το δρόμο μας, πατσαλάει ζώα, παραμονεύει αδιάκριτα, καταπατά καταφανώς, καταστρέφει δομές και υποδομές, τραυματίζει δικούς του και ξένους, μωλωπίζει, προκαλεί κατάγματα. Δε σταματά. Και πάλιν κινούμενον μετά τάχους σπάει σπλήνες και νεφρούς, ου της κυριαρχίας του ουκ έσται τέλος. Αφαιρεί πρεβεζάνικες ζωές. Θα ήταν το πιο φοβερό μεταφορικό μέσο της πόλης αν δεν υπήρχαν τα μηχανάκια. Τόσο συμπαθή άλλωστε, τόσων συμπαθών ανθρώπων. Και τι να πούμε βέβαια για τις “χιλιάρες” και τη ζηλευτή λεβεντιά τους, που θυμίζουν πάντως χιτλερική δοξολογία.
Με ένα λόγο η μηχανοκίνηση επιβάλλει βίαια τη λογική της. Τη λογική του ισχυρού και τον παραλογισμό «καθεστώτος». Καθεστώτος που αποκτά όλο και πιο πολλούς δικούς του. Ενώ ο πεζός της πόλης και ο ποδηλάτης ή η ποδηλάτισσα, ο ηλικιωμένος περιπατητής, ο ΑΜΕΑ, ο νεαρός πεζοπόρος υπάλληλος που πηγαίνει στη δουλειά του, το ανύποπτο αμούστακο ξεπεταρούδι, το χαρούμενο συνομήλικό του κορίτσι, το κινητικό αγοράκι, η μητέρα με το αμαξάκι, το χειροπιασμένο ζευγαράκι, τα μέλη μιας συντροφιάς στο δημόσιο χώρο της πόλης βιώνουν επάνω τους κάθε εκδήλωση της κουλτούρας του δυνατού και της ιδιοτροπίας του κακομαθημένου.
Ζητούμε ειρήνευση που θα είναι για το καλό όλων. Ζητούμε αποκατάσταση της νομιμότητας στην πόλη. Ζητούμε ένα προβάδισμα για το υγιεινό και ανθρώπινο ιδεώδες της βαδισιμότητας. Και το επαναλαμβάνω: η ανθρωποβάδιστη Πρέβεζα μπορεί να χρησιμέψει σαν παιδαγωγικό εργαλείο για άσκηση σε ανθρωπιά, για νομιμότητα συνύπαρξης, για εξάσκηση φιλικών αντανακλαστικών, για καλλιέργεια της αυτοσυγκράτησης, για προγύμναση στη σωτηρία. Νέων και ηλικιωμένων. Ανθρώπων και ζώων.
Όλα αυτά σημαίνουν πως ο Πρεβεζάνος οδηγός, που πρέπει να οδηγεί και να σταθμεύει κανονικά, κοινωνικά και όχι παραβατικά, οφείλει μέσα στην πόλη να τηρεί φιλάνθρωπα και φιλόζωα τους κανόνες της τροχαίας κίνησης και στάθμευσης. Εξ άλλου, όντας έτοιμος ο οδηγός να παραχωρήσει προτεραιότητα στον πεζό, στις ποικίλες κατηγορίες πεζοπόρων της πόλης, και στα ζώα όπου βρεθούν, σημαίνει πως τηρεί χαμηλή ταχύτητα ώστε να μπορεί να αντιδράσει σωστά όταν χρειάζεται.
Πολιτικά αυτά σημαίνουν πως η δημοτική υπηρεσία έχει φροντίσει για την οριζόντια διαγράμμιση, για παράδειγμα των διαβάσεων και των χώρων πεζού, πως η αστυνομία ελέγχει τις παραβάσεις και πως η εισαγγελική αρχή ελέγχει την αδικαιολόγητη έως και γενικευμένη ανοχή. Αυτά ισχύουν και για τα καθήκοντα της δημοτικής αστυνομίας και φυσικά αφορούν ποικιλία ζητημάτων, από το κράνος και τη ζώνη έως τη στάθμευση και την τηλεφωνική επικοινωνία, για τα οποία οι κρατικές αρχές και οι εκπρόσωποί τους είναι υπόλογοι απέναντί μου, ως πολίτη. Όσο και οι συμπολίτες μου οδηγοί.
Να διευκρινίσω, πως μερικές ελαφρές παραβάσεις (αν και δεν μπορεί ποτέ κανείς να παίζει με τη φονική μηχανή, που είναι το αυτοκίνητο και το δίτροχο με κινητήρα) ενώ δεν αποτελούν άμεσα συνθήκες μοιραίου μέσα στην πόλη, πρέπει να ελέγχονται με την ίδια αυστηρότητα ώστε να δημιουργούν πλέγμα αντικινήτρων για τη χρήση του μηχανοκινήτου όταν δεν υπάρχει σημαντικός λόγος γι’ αυτή. Η υποχρέωση του κράνους, για παράδειγμα, οδηγεί να σκεφτούμε αν αξίζει να το έχουμε μαζί, όλη την ημέρα, ή θα ήταν καλύτερα να μην πάρουμε καθόλου το μηχανάκι.
Εξάλλου, η σχολαστική παραχώρηση προτεραιότητας στους πεζούς στις διαβάσεις έχει και αυτή το ίδιο παιδαγωγικό νόημα. Ο οδηγός ενδέχεται να κρίνει πως το «σταμάτα-ξεκίνα» μέσα στην πόλη τον κουράζει, οπότε πάλι θα σκεφτεί αν πραγματικά τον συμφέρει να πάρει το αυτοκίνητο. Και η ελεγχόμενη επί ενοικίω χρήση του χώρου στάθμευσης, οδηγεί και αυτή σε εκλογίκευση της χρήσης του οχήματος και ανακούφιση της πόλης.
Δημιουργείται έτσι θετικό κλίμα για την ήπια λειτουργία της πόλης, την προαγωγή της βαδισιμότητας, τη συνειδητοποίηση της ανάγκης για ταχτική δωρεάν αστική συγκοινωνία (σε άξονες που θα είναι άβατοι στην ιδιωτική αυτοκίνηση αλλά προσβάσιμοι σε δημόσια μέσα) και για την άσκηση σχετικής κοινωνικής πίεσης. Απαιτείται η εδραίωση της συνείδησης της ισότητας στην πόλη μας, όπου η υπέρ του αυτοκινήτου ανισότητα βασιλεύει. Άμεσα ή έμμεσα πλείστοι φορείς τάσσονται υπέρ της ανισότητας, άρα υπέρ του αυτοκινητικού εγκλήματος και κατά της προστασίας της ζωής και της νεότητας.
Είναι μια ευκαιρία σήμερα, μια αφορμή, να αντισταθούμε σ’ αυτή την ανισότητα. Πρέπει οι δημόσιοι φορείς, τα πολιτικά κόμματα και το λαϊκό κίνημα να καταθέσουν καθαρές απόψεις για τα ζητήματα του δημόσιου χώρου, για την επανακατάκτηση και την προστασία του, σε σχέση με τη διαχείριση της αυτοκίνησης και την προαγωγή της βαδισιμότητας. Έτσι, θα προστατευθούν εκείνοι που άδικα και άγουρα χάνονται.
Και οπωσδήποτε δεν παραλείπω να υπογραμμίσω πως αυτού του είδους οι δράσεις, οι ημερίδες, οι ομιλίες και οι διαμαρτυρίες, καθ’ όλα επαινετές, όπως για παράδειγμα και η αναμενόμενη Πανελλαδική Ποδηλατοπορεία της 19ης Μαΐου, πρέπει να συνοδεύονται από υλικές παρεμβάσεις εκ μέρους των Αρχών. Από την Περιφέρεια, το Δήμο και την Τροχαία. Και μάλιστα να προσθέσω πως, όπως σε άλλες πόλεις στις 19 Μαΐου, ημέρα των ποδηλατοπορειών, θα αναληφθούν παράπλευρες δράσεις για την ειρήνευση στις πόλεις έτσι και στην Πρέβεζα πρέπει να ενεργοποιηθούμε ανάλογα. Η παράταξή μας, ο «Δημόσιος Χώρος» έχει δηλώσει το «παρών».
