Απεβίωσε χθες, 19η Ιουλίου 2023, ο γηραιός ιστοριοδίφης της Πρέβεζας Γιώργος Ιάσωνος Μουστάκης. Πλήρης ημερών –είχε ήδη συμπληρώσει τα 93,5 χρόνια βίου– και, μέχρι πριν λίγες εβδομάδες, πλήρης διαύγειας πνεύματος και μνήμης! Έχω δις στο παρελθόν μιλήσει δημοσίως για τον Γιώργο Μουστάκη και το συγγραφικό του έργο. Πολύ θα ήθελα να πω μερικά λόγια ως επικήδειο χαιρετισμό σήμερα, στην εξόδιο ακολουθία του στον ενοριακό του ναό της Παναγίας των Ξένων, αλλά επειδή γνωρίζω ότι τα σωματικά εκδηλώματα θλίψης μου δεν θα επιτρέψουν κάτι τέτοιο (εκ του λόγου αυτού δεν έχω εκφωνήσει ποτέ επικήδειο λόγο), γράφω το σημείωμα τούτο αντί επικηδείου.
Γνώρισα τον Γιώργο Μουστάκη πριν τέσσερες δεκαετίες, όταν επέστρεψα στα πάτρια για να μείνω μόνιμα στην Πρέβεζα. Οι αναζητήσεις μου για την τοπική ιστορία με έφεραν συχνά κοντά του και οι ατελείωτες, πραγματικά, ιστορίες που μου διηγήθηκε δημιούργησαν τη βάση των ιστορικών μου γνώσεων για την κοινή μας γενέτειρα, την Πρέβεζα. Υπήρξε, κατ’ αυτόν τον τρόπο, δάσκαλός μου στα ιστορικά της Πρέβεζας, όπως έχω ξαναπεί δημοσίως και παρουσία του.
Ο Γιώργος Μουστάκης είχε μελετήσει σε βάθος την ιστορία του τόπου μας και υπήρξε η ζωντανή μνήμη των παλαιότερων ιστορικών της Πρέβεζας: του γιατρού και βουλευτή Γεωργίου Δ. Γερογιάννη (1864-1938) και του φιλολόγου Ηλία Β. Βασιλά (1906-1982). Με την απίστευτα ισχυρή μνήμη του μπορούσε να μιλήσει για πάμπολλα ιστορικά θέματα από στήθους και με καταπληκτικές λεπτομέρειες. Με την αμεροληψία του και την ευθυκρισία του για τα ιστορικά γεγονότα υπήρξε μια ασφαλής και ανόθευτη πηγή τοπικής ιστορικής γνώσης. Στα δύο βιβλία του –«Τα Πρεβεζάνικα» και «Πρέβεζα & Συρράκο», που εκδόθηκαν από τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πρέβεζας το 2002 και 2008 αντίστοιχα– παρουσίασε τα περισσότερα ιστορικά θέματα της γενέτειράς του Πρέβεζας και του τόπου καταγωγής του, το Συρράκο. Αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη για τους ερευνητές του μέλλοντος. Πολύ θα ήθελα να είχε γράψει περισσότερα για τον Εμφύλιο και τα σχετικά γεγονότα στην περιοχή μας, τα οποία γνώριζε με λεπτομέρεια, αλλά το απέφυγε μέχρι τέλους, επίμονα, παρά τις συχνές παροτρύνσεις μου.
Συχνά επικοινωνούσαμε τηλεφωνικά ή από κοντά και τον ρωτούσα για θέματα που είχε ζήσει και θυμόταν και τα οποία περιέγραφε με απίστευτη σαφήνεια και ακρίβεια. Η τελευταία, τέτοιου είδους, επικοινωνία μας ήταν τον περασμένο Δεκέμβριο όταν ολοκλήρωνα ένα σχετικό με τη Συναγωγή και τους Εβραίους άρθρο μου και ήθελα μερικές διευκρινίσεις, τις οποίες και μου έδωσε.
Θα ήθελα να μοιραστώ δυο πιο προσωπικές ιστορίες. Πέρυσι, στα τέλη του καλοκαιριού, συνάντησα τον Γιώργο Μουστάκη στον «Αποσπερίτη», όπου η οικογένειά του και οι στενοί συγγενείς του συναντήθηκαν για να αποχαιρετίσουν την οικογένεια τού γιου του, Ιάσωνα, που θα επέστρεφε στην Αμερική, όπου κάνει λαμπρή καριέρα στην πολυεθνική Pfizer. Όταν χαιρετηθήκαμε μου είπε: «θα είναι μακρύς και δύσκολος ο χειμώνας, Νίκο». Του απάντησα: «θα ’ρθει γρήγορα το καλοκαίρι, κύριε Γιώργο». Κούνησε, με νόημα, το κεφάλι του. Το καλοκαίρι έφτασε ξανά, μετά από έναν δύσκολο χειμώνα, και ο Ιάσωνας με την οικογένειά του ήρθαν και πάλι να χαιρετίσουν τον πατέρα. Ήταν σαν να τους περίμενε.
Πριν δυο βδομάδες η γυναίκα του Ιάσωνα, η Μένια (Μελπομένη), το γένος Γεωργίου Γρ. Νούσια και μακρινή μου ξαδέλφη, με βρήκε και μου είπε ότι ο κύριος Γιώργος ζήτησε να με δει. Παραξενεύτηκα, γιατί μέχρι τότε, όταν ήθελε να συζητήσουμε κάτι, ή μου τηλεφωνούσε ή βρισκόμασταν από κοντά. Συνεννοήθηκα και τον επισκέφθηκα στο σπίτι του πριν δυο εβδομάδες, όπου με υποδέχθηκε κλινήρης, αλλά με μια θεάνοιχτη αγκαλιά. Σωματικά αδύναμος, πλέον, και οι κουβέντες ελάχιστες. Όταν, όμως, τον ρώτησα «τι θα δημοσιεύσετε στο καινούργιο τεύχος των Πρεβεζάνικων Χρονικών, κύριε Γιώργο;» αναθάρρησε και απάντησε: «Το τελευταίο το δημοσίευσα στο προηγούμενο τεύχος», σαν να μου έλεγε «δεν θα ξαναγράψω, πλέον …». (Σημειώνω ότι συνέβαλε με δημοσιεύσεις του στο Πρεβεζάνικο περιοδικό για 37 συναπτά χρόνια με πάνω από 30 άρθρα του.) Τον αποχαιρέτησα, δαγκώνοντας τα ούλα μου για να μη φανούν τα συναισθήματά μου, καταλαβαίνοντας ταυτόχρονα ότι τα σφικτά κλειστά μάτια του ήταν μια κίνηση για να βλέπει καλύτερα τα όσα έτρεχαν γοργά μέσα στο μυαλό του. Μια σκηνή που με έκανε να ανακαλέσω από τη μνήμη μου την ίδια ακριβώς κίνηση των ματιών της μάνας μου, λίγες μέρες πριν φύγει από τούτο τον κόσμο.
Ο Γιώργος Μουστάκης είχε τη χαρά να αποχαιρετήσει και τα δυο του παιδιά, τον Θανάση και τον Ιάσωνα και τις εγγονές του, πριν φύγει για το ταξίδι χωρίς γυρισμό, όπου θα συναντήσει την αγαπημένη του σύζυγο Κούλα Κούρεντα, ο θάνατος της οποίας τον βάρυνε πολύ.
Αιωνία του η μνήμη!