«Το Δ.Σ. του Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Αμβρακικού, λαμβάνοντας υπόψη τις περιοχές που αφορά (ουσιαστικά το σύνολο των περιοχών προστασίας του Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Αμβρακικού), τη σκοπιμότητα της Στρατηγικής Μελέτης καθώς και ότι δεν αντίκειται στις διατάξεις και τους όρους που προβλέπονται εντός της ΚΥΑ 11989/2008 και το γεγονός ότι στην ευρύτερη περιοχή του Αμβρακικού απαντώνται όλες οι κατηγορίες «Προστατευόμενων Περιοχών» σύμφωνα με το Παράρτημα IV, του άρθρου 6, της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, εκφράζει θετική γνώμη με τις ακόλουθες γενικές και ειδικές παρατηρήσεις:
Γενικές παρατηρήσεις
- 1.Είναι προβληματική η κατάτμηση του υδατικού σώματος του Αμβρακικού κόλπου σύμφωνα με τα Διοικητικά όρια και δεν εξυπηρετεί τους στόχους μιας βιώσιμης και αειφορικής διαχείρισης. Λαμβάνοντας υπόψη τη συνεργιστική, ανατροφοδοτούμενη και αθροιστική επίδραση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων πέριξ του Αμβρακικού, γίνεται αντιληπτή η δυσκολία διαχείρισης φαινομένων - όπως αυτό της ανοξίας- που εμφανίζονται στο ενιαίο και αδιαίρετο σώμα του κόλπου.
- 2.Θα πρέπει να ενταχθεί στο Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης Υδάτων ο περιοδικός έλεγχος των υποξικών/ανοξικών μαζών του Αμβρακικού κόλπου.
- 3.Θα πρέπει να προβλεφθεί η σύνταξη ενός σχεδίου αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης (εκδήλωση φαινομένου μαζικής θανάτωσης ψαριών) στις μονάδες υδατοκαλλιεργειών του Αμβρακικού κόλπου και στις πεστροφοκαλλιέργειες του ποταμού Λούρου.
- 4.Για τις περιπτώσεις υδατικών σωμάτων στα οποία η οικολογική ή/και η χημική κατάσταση υπολείπεται της καλής (π.χ. Αμβρακικός κόλπος, υπόγειο σύστημα χερσονήσου Πρέβεζας), θα πρέπει να προβλέπονται συγκεκριμένα και σαφή διαχειριστικά μέτρα, τα οποία να υλοποιούνται κατά προτεραιότητα σε σχέση με άλλες περιοχές.
- 5.Κατά τη λειτουργία των υδροηλεκτρικών φραγμάτων (και ειδικότερα του Πουρναρίου I και ΙΙ) θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη εκτός από τις ενεργειακές, αρδευτικές και αντιπλημμυρικές ανάγκες και οι ιδιαίτερες περιβαλλοντικές απαιτήσεις που υπάρχουν για την επίτευξη της καλής οικολογικής κατάστασης των μεταβατικών υδάτινων σωμάτων της περιοχής αλλά και του Αμβρακικού κόλπου, του οποίου η δομή και λειτουργία του εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα ύδατα των ποταμών. Επιπρόσθετα θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε η λειτουργία των φραγμάτων να ακολουθεί το φυσικό πρότυπο εκροής των ποταμών, σε όλες τις χρονικές της εκφάνσεις και όχι μόνο αθροιστικά σε επίπεδο έτους ή ελάχιστης παροχής.
Ειδικές παρατηρήσεις
1. Σχετικά με τα μέτρα Μ05Β0303 «Αύξηση της αποδοτικότητας της χρήσης νερού σε υποδομές εγγείων βελτιώσεων σε συνδυασμό», Μ05Β0304 «Επενδύσεις για εξοικονόμηση ύδατος στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις», Μ05Β0305 «Καθορισμός ανωτάτων και κατωτάτων ορίων αρδευτικών αναγκών καλλιεργειών για ιδιωτικές υδροληψίες», Μ05Β0306 «Ενίσχυση Δράσεων Περιορισμού Απωλειών στα Συλλογικά Δίκτυα Άρδευσης»: Με δεδομένο το τεράστιο κόστος που απαιτεί η αντικατάσταση των ανοικτών διωρύγων των υφιστάμενων συλλογικών δικτύων από κλειστούς αγωγούς, πιστεύουμε ότι θα πρέπει παράλληλα να προωθηθεί η αξιοποίηση συστημάτων που παρέχουν συμβουλές άρδευσης σε επίπεδο ΟΕΒ. Τέτοια συστήματα λειτουργούν εδώ και δεκαετίες σε πολλές χώρες του κόσμου με συνθήκες παρόμοιες με τις Ελληνικές (π.χ. το CIMIS, κυβερνητική υπηρεσία στην Καλιφόρνια / ΗΠΑ: http://www.cimis.water.ca.gov/ ή το IRRIFRAME, υπηρεσία της συνομοσπονδίας ΟΕΒ της Ιταλίας (ANBI): http://www.irriframe.it/irriframe). Τα συστήματα αυτά μπορούν να προσφέρουν δεδομένα και πληροφορία που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους ΟΕΒ για τεκμηριωμένη βελτιστοποίηση των προγραμμάτων άρδευσης (βλέπε Μ05Β0306). Η λειτουργία τέτοιων συστημάτων μπορεί να επιτευχθεί άμεσα και το κέρδος από την χρήση τους θα υπάρχει ακόμη και όταν τα δίκτυα είναι κατασκευασμένα από κλειστούς αγωγούς. Στην Περιφέρεια Ηπείρου, στον κάμπο της Άρτας (τον μεγαλύτερο της Περιφέρειας) λειτουργεί σχετικό σύστημα από το 2016. Η λειτουργία σχετικών συστημάτων μπορεί να προσφέρει χρήσιμα δεδομένα για την εφαρμογή και του μέτρου Μ05Β0305.
2. Σχετικά με το μέτρο Μ05Β0304 «Επενδύσεις για εξοικονόμηση ύδατος στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις»: εκτός από εξοπλισμό, μπορούν να προωθηθούν και λύσεις επιθεώρησης συστημάτων άρδευσης (irrigation audit), λύσεις τοπικά εγκατεστημένων συστημάτων μέτρησης παραμέτρων υδατικού ισοζυγίου – παροχής συμβουλών άρδευσης αλλά και λύσεις συμμετοχής σε συλλογικά συστήματα παροχής πληροφοριών σχετικά με τη διαχείριση άρδευσης όπως αυτά που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Η χρήση τοπικά εγκατεστημένων συστημάτων μέτρησης παραμέτρων υδατικού ισοζυγίου – παροχής συμβουλών άρδευσης πρέπει να αξιολογηθεί σε συνάρτηση με την ικανότητα των χρηστών να τα διαχειριστούν (βαθμονομήσουν, συντηρήσουν, ερμηνεύσουν τα δεδομένα και τις πληροφορίες).
3. Σχετικά με το μέτρο Μ05Β0502 «Ηλεκτρονική ετήσια καταγραφή και αποστολή μετρήσεων των απολήψεων επιφανειακών και υπογείων υδάτων»: η ετήσια καταγραφή σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι αποπροσανατολιστική, καθώς ενώ συνολικά μπορεί να είναι χαμηλή, να εμφανίζει τόσο υψηλές εποχιακές απολήψεις που να δημιουργούν πρόβλημα. Προτείνεται η καταγραφή να γίνεται σε μηνιαία ή τουλάχιστον σε εποχιακή βάση.
4. Σχετικά με το μέτρο Μ05Β0601 «Διερεύνηση των συνθηκών εφαρμογής τεχνητών εμπλουτισμών υπόγειων υδροφόρων συστημάτων»: Πιστεύουμε ότι πρόκειται για ένα μέτρο που θα πρέπει να ενεργοποιείται ως ύστατη λύση και αφού έχουν εξαντληθεί όλα τα περιθώρια αποδοτικής εφαρμογής των υπόλοιπων συναφών με τον περιορισμό των απολήψεων υπόγειων υδάτων μέτρων.
5. Σχετικά με το μέτρο Μ05Β0701 «Ενίσχυση περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και ελέγχων»: Για την αποδοτικότερη εφαρμογή του μέτρου έπρεπε να προβλεφθεί ο διαχωρισμός του ελεγκτικού μηχανισμού και επιθεωρήσεων, από την αδειοδοτούσα περιβαλλοντικά υπηρεσία που είναι η Περιφέρεια.
6. Σχετικά με το μέτρο Μ05Β0801 «Βιολογική γεωργία»: Θα πρέπει να εφαρμόζεται κατά προτεραιότητα στις προβληματικές (ευπρόσβλητες στη νιτρορύπανση) περιοχές. Γενικότερα πιστεύουμε ότι πρέπει να αναφερθεί και η γεωργία ολοκληρωμένης διαχείρισης, σύστημα που μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα και εξασφαλίζει ορθολογική χρήση συμβατικών εισροών στη γεωργία ενώ μεταξύ των άλλων προβλέπει και την καταγραφή των αρδεύσεων, στοιχείο που μπορεί να δώσει πληροφορία σχετικά με τα όρια χρήσης νερού στις καλλιέργειες κάθε περιοχής (βλέπε: Μ05Β0305).
7. Σχετικά με το μέτρο Μ05Β0803 «Μείωση της διάχυτης ρύπανσης από γεωργία στις ευπρόσβλητες ζώνες της οδηγίας 91/676/ΕΟΚ»: τα έργα και οι δράσεις (Α) έως (Γ) του μέτρου είναι σωστά, αλλά γενικά χωρίς να τεκμηριώνουν την αντιμετώπιση της νιτρορύπανσης. Για το σημείο (Δ), στην πεδιάδα της Άρτας όπου πέρα από το φυσικό υδρολογικό δίκτυο υπάρχει εκτεταμένο συλλογικό αποστραγγιστικό δίκτυο και σε συνδυασμό με τον μικρό κλήρο η δημιουργία της ζώνης ανάσχεσης πλάτους 5 m είναι προβληματική ως προς την εφαρμογή της, μια και αντιστοιχεί σε τεράστιες εκτάσεις γης (μπορούμε να το εκτιμήσουμε με βάση το φυσικό υδρολογικό δίκτυο και τις τάφρους 1ου και 2ου βαθμού του συλλογικού που έχουμε καταγράψει στο πλαίσιο του έργου ΕΟΧ). Για το σημείο (Ε), οι αναλύσεις για κάθε αγροτεμάχιο σε φύλλα και έδαφος θα πρέπει να γίνονται τουλάχιστον κάθε τρία χρόνια και τα αποτελέσματα να καταγράφονται σε ειδικό αρχείο που να περιλαμβάνονται και συμβουλές – πρόγραμμα χορήγησης αζωτούχων λιπασμάτων ανά καλλιέργεια. Η εποχή που πραγματοποιούνται οι αναλύσεις εξαρτάται από το είδος της καλλιέργειας και το είδος του δείγματος (έδαφος, φύλλα). Η φύλαξη όλων των αποδεικτικών στοιχείων (π.χ. αποδείξεις, τιμολόγια, εκθέσεις δοκιμών - αναλύσεων εδάφους και φύλλων) θα πρέπει να είναι υποχρεωτική. Τέλος, θα πρέπει να υπάρξει ξεχωριστή μέριμνα για τη νιτρορύπανση που προέρχεται από την κτηνοτροφική δραστηριότητα, δεδομένης της υπερσυγκέντρωσης των μονάδων του κλάδου (2η χοιροτροφική και 3η ορνιθοτροφική περιοχή της Ελλάδας), της δυναμικής της εξέλιξης (25% αύξηση των πτηνοτροφικών μονάδων τη διετία 2015-2017) και της ευαισθησίας του τελικού αποδέκτη που είναι ο Αμβρακικός κόλπος.
8. Σχετικά με το μέτρο Μ05Β0906 «Παρακολούθηση παράκτιας διάβρωσης ακτογραμμής…»: Λόγω του ότι το αντικείμενο του μέτρου σχετίζεται άμεσα με τους οικοτόπους προτεραιότητας του Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Αμβρακικού, να προστεθεί στους Φορείς υλοποίησης του μέτρου και ο Φορέας Διαχείρισης Υγροτόπων Αμβρακικού.
9. Σχετικά με το μέτρο Μ05Β1101 «Κατάρτιση μητρώου πηγών ρύπανσης (εκπομπές, απορρίψεις και διαρροές)»: Εξαιτίας της μεγάλης σημασίας του αντικειμένου του μέτρου για την προστασία του Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Αμβρακικού, να προστεθεί στους Φορείς υλοποίησης του μέτρου και ο Φορέας Διαχείρισης Υγροτόπων Αμβρακικού.
10.Σχετικά με το μέτρο Μ05Β1102 «Θεσμοθέτηση /καθορισμός ορίων εκπομπής ρύπων σε επίπεδο ΛΑΠ για τις ουσίες προτεραιότητας και άλλους ρύπους…»: Ο καθορισμός των ορίων εκπομπής ρύπων για την περιοχή, θα πρέπει να γίνει σε επίπεδο λεκάνης απορροής του Αμβρακικού κόλπου και σε συνεργασία με τη διαχείριση υδάτων του Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Στερεάς Ελλάδας.
11.Σχετικά με το μέτρο Μ05Σ0401 «Λήψη πρωτοβουλιών για τη σύναψη περιβαλλοντικής συμφωνίας μεταξύ του Φορέα Διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής του υγροτοπικού συστήματος Αμβρακικού και φορέων των αγροτών για τον περιορισμό των επιπτώσεων της γεωργίας στην κατάσταση των υγροτοπικών οικοσυστημάτων»: Προτείνεται στην περιβαλλοντική συμφωνία να συμπεριληφθούν και οι κτηνοτρόφοι, καθώς επίσης και δράσεις διαβούλευσης για τον περιορισμό των επιπτώσεων της κτηνοτροφίας στα υδατικά σώματα της περιοχής.
12.Σχετικά με το μέτρο Μ05Σ0804 «Απαγόρευση εκτέλεσης νέων γεωτρήσεων στο υποσύστημα EL0500141 Πρέβεζας»: Αντί για το μέτρο της απαγόρευσης νέων γεωτρήσεων που μπορεί να έχει αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, προτείνεται ο αυστηρότερος έλεγχος και το κλείσιμο των παράνομων γεωτρήσεων που λειτουργούν στην ευρύτερη περιοχή.
13.Σχετικά με το μέτρο Μ05Σ1601 «Εφαρμογή ειδικού προγράμματος ελέγχου παρουσίας δραστικών ουσιών οι οποίες περιλαμβάνονται σε φυτοφάρμακα και έχουν απαγορευτεί»: Για τον ολοκληρωμένο και πλήρη έλεγχο της παρουσίας απαγορευμένων φυτοφαρμάκων, προτείνεται η βελτίωση – συμπλήρωση του μέτρου με την πραγματοποίηση παθητικών δειγματοληψιών υδάτων και την προσθήκη δειγματοληψιών ιζημάτων.
14.Σχετικά με το μέτρο Μ05Σ1603 «Εκτίμηση της οικοχωρητικότητας του ποταμού Λούρου ως προς τη χωροθέτηση μονάδων πεστροφοκαλλιέργειας»: Προτείνεται η δημιουργία νέου μέτρου που να αφορά την οικοχωρητικότητα του Αμβρακικού κόλπου ως προς τη χωροθέτηση μονάδων υδατοκαλλιέργειας, με βάση μία ολοκληρωμένη οικοσυστημική προσέγγιση της εγκατάστασης και λειτουργίας μονάδων στον Αμβρακικό, δεδομένων των προβλημάτων που εγκυμονούν για τις μονάδες από την ύπαρξη ανοξικών στρωμάτων και του ανταγωνισμού που υπάρχει για τον θαλάσσιο χώρο με άλλες παραδοσιακές δραστηριότητες.
15.Σχετικά με το Μ05Σ1604 «Σχεδιασμός και εφαρμογή ειδικού προγράμματος διερευνητικής παρακολούθησης με στόχο τη συλλογή στοιχείων για τον κατ’ αρχήν προσδιορισμό ΥΣ κατάντη φραγμάτων ως Ιδιαίτερα Τροποποιημένα»: Προτείνεται οι δειγματοληψίες από 2 ανά έτος, να αυξηθούν σε 4 ανά έτος, προκειμένου μέσω της εποχιακής παρακολούθησης να σχηματιστεί μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το οικολογικό δυναμικό.
16. Συμπληρωματικά με το μέτρο Μ05Β0309 «Προώθηση της αξιοποίησης των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων ως μέσο ενίσχυσης του υδατικού ισοζυγίου»: κατ’ αντιστοιχία θα μπορούσε να προταθεί ένα μέτρο διαχείρισης ζωικών αποβλήτων (δημιουργία μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων με σκοπό την παραγωγή βιοαερίου) με στόχο: την προστασία του υδάτινου αποδέκτη από ρυπαντικά φορτία και κατά συνέπεια την ενίσχυση του υδατικού ισοζυγίου από την αξιοποίηση των διαθέσιμων ποσοτήτων νερού που θα βρίσκονται σε καλή χημική κατάσταση.
17.Προτείνετε η δημιουργία νέου μέτρου: Προσαρμογής των προωθούμενων και προτεινόμενων καλλιεργειών στο υδατικό δυναμικό κάθε περιοχής (σύμφωνα με την ΥΠΑΑΤ Αριθμ. 1415/28732 Καθορισμός προωθούμενων ειδών, ποικιλιών δενδροκηπευτικών καλλιεργειών και λοιπών δραστηριοτήτων [ΦΕΚ Β’ 574 13/3/2013], όπως ισχύει σήμερα, Περιφέρεια Ηπείρου, Καλλιεργητικό Πλάνο Περιφέρειας Ηπείρου 9/4/2014 κοκ).
Ο Πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Αμβρακικού Κωνσταντίνος Κουτσικόπουλος Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών».
