Πρόκειται για ένα οκτασέλιδο έγγραφο που αποτελεί πρωτόκολλο παράδοσης – παραλαβής του αρχείου του «Εγκληματικού και Δικανικού Κριτηρίου», δηλαδή του Εφετείου της Πρέβεζας, το οποίο λειτουργούσε την περίοδο 1800-1806, κατά την οποία η Πρέβεζα, η Πάργα και η Βόνιτσα βρίσκονταν υπό ειδικό προνομιακό καθεστώς εντός της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ως αποτέλεσμα των διεθνών συνθηκών που όρισαν την τύχη των πρώην βενετοκρατούμενων και γαλλοκρατούμενων περιοχών στα Επτάνησα και στην απέναντι ηπειρωτική ακτή.
Το έγγραφο έχει συνταχθεί στην ελληνική γλώσσα, η οποία ήταν άλλωστε και η γλώσσα λειτουργίας των δικαστηρίων της Πρέβεζας στην παραπάνω περίοδο, υπογράφεται από τον Αθανάσιο Βλάχο, μέχρι τότε «καγκελάριο», δηλαδή γραμματέα, του δικαστηρίου και παραδίδεται στον «ευγενή κύριο Απόστολον Δαμιανή» που επρόκειτο να τον διαδεχτεί στη γραμματεία του Εφετείου.
Στο πρωτόκολλο καταγράφονται λεπτομερώς τα διάφορα κατάστιχα (δεμένα βιβλία) που τηρούσε η γραμματεία του δικαστηρίου καθώς και φάκελοι διαφόρων υποθέσεων, ανάμεσά τους και μια για φόνο. Επιπλέον, παραδίδονται μια σειρά λυτών (δηλαδή όχι δεμένων σε μορφή βιβλίου ή φακέλου) εγγράφων, όπως ιδιωτικά συμφωνητικά και χρεωστικές ομολογίες, δηλαδή αποδεικτικά έγγραφα δανεισμού. Το παλαιότερο από τα αναφερόμενα αυτά έγγραφα είχε συνταχθεί το 1776. Οι φάκελοι των υποθέσεων, όπως και τα λυτά έγγραφα, διασώζουν τα ονόματα και ενίοτε τις ιδιότητες των Πρεβεζάνων που έζησαν και έδρασαν στο γύρισμα από τον 18ο στον 19ο αιώνα. Αναφέρουμε ενδεικτικά ότι καταγράφεται ιδιωτικό συμφωνητικό μεταξύ ψαράδων «δια την πραγμάτια [sic] ψαριού της τράτας» (1803) καθώς και μια υπόθεση στην οποία αναφέρεται ένας Αθανάσιος Σκάλτζας ως «αρματολός». Είναι γνωστό ότι αρκετοί κλέφτες και αρματολοί κατοικούσαν στην Πρέβεζα, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας.
Γίνεται εύκολα αντιληπτή, λοιπόν, η σπουδαιότητα του εν λόγω αρχειακού τεκμηρίου, που μας δίνει μια εικόνα της λειτουργίας των δικαστηρίων της Πρέβεζας. Είναι ευτύχημα ότι ένα μεγάλο μέρος των δικαστικών καταστίχων των αρχών του 19ου αιώνα έχουν διασωθεί και φυλάσσονται στο αρχείο της Ιεράς Μητροπόλεως Νικοπόλεως και Πρεβέζης.
Είναι, όμως, ευτύχημα και το γεγονός ότι διασώθηκε και το συγκεκριμένο τεκμήριο, αν και πέρασε διάφορες περιπέτειες πριν φτάσει στα χέρια του καθηγητή κ. Ψημμένου, ενός ανθρώπου που μπορούσε να αναγνωρίσει την αξία του. Είναι ιδιαίτερα τιμητικό για τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και εν προκειμένω τα ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Πρέβεζας το γεγονός ότι ο κ. Ψημμένος αποφάσισε να δωρίσει στην υπηρεσία μας το συγκεκριμένο τεκμήριο, αναγνωρίζοντας το έργο που επιτελείται στα ΓΑΚ, καθώς και τη σημασία που θα είχε για την Πρέβεζα η επιστροφή αυτού του εγγράφου στον τόπο παραγωγής του ως μια μικρή ψηφίδα του ευρύτερου ψηφιδωτού της τοπικής ιστορίας της πόλης.
Ευελπιστούμε ότι το παράδειγμά του θα βρει μιμητές και ανάμεσα στους συμπολίτες μας, πολλοί από τους οποίους διακρίνονται για την ευαισθησία τους ως προς τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, διασώζοντας σημαντικά αρχειακά τεκμήρια στις συλλογές τους. Τα ΓΑΚ - Αρχεία Ν. Πρέβεζας απευθύνουν, και με αυτήν την ευκαιρία, ανοικτή πρόσκληση προς τους κατόχους αρχειακού υλικού. Θυμίζουμε ότι τα ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Πρέβεζας δέχονται ιδιωτικά αρχειακά τεκμήρια (ιστορικά έγγραφα, βιβλία ή φωτογραφίες), τα οποία μπορούν είτε να παραδοθούν στην πρωτότυπή τους μορφή για φύλαξη στην υπηρεσία μας είτε να δοθούν προσωρινά για ψηφιοποίηση, ώστε κατόπιν να επιστραφούν στους ιδιοκτήτες τους.
Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) – Αρχεία Ν. Πρέβεζας
