Πόσο κοντά είμαστε στην ανάπτυξη ενός εμβολίου ή φαρμάκου για τον Covid-19;

Παρά την παγκόσμια διασπορά του νέου κορωνοϊού, δεν υπάρχει ακόμα ειδική θεραπεία που να τον εξοντώνει ούτε εμβόλια που να μας προστατεύουν από αυτόν.

Τι είδους πρόοδος έχει γίνει;

Η κινητοποίηση της επιστημονικής κοινότητας είναι με ρυθμούς που χαρακτηρίζονται ‘ιλιγγιώδεις’ και περισσότερα από 20 εμβόλια είναι ήδη ‘υπό ανάπτυξη’. Για παράδειγμα, η πρώτη δοκιμή σε ανθρώπους υγιείς εθελοντές έγινε στο Σιάτλ τον προηγούμενο μήνα. Μια άλλη ερευνητική ομάδα στην Αυστραλία μετά από ένα ζωικό μοντέλο πρόκειται να προχωρήσει σε δοκιμές σε υγιείς εθελοντές στο τέλος του Απριλίου.

Πράγματι, δοκιμές σαν αυτές πραγματοποιούνται πολύ γρηγορότερα από ότι στο παρελθόν, ενώ χρησιμοποιούνται νέες προσεγγίσεις για την ανάπτυξη των εμβολίων. Όποια και εάν είναι η εξέλιξη αυτών των προσπαθειών, η μαζική παραγωγή των εμβολίων δεν αναμένεται πριν από το δεύτερο μισό του 2021.

Μπορούμε να θεραπεύσουμε τον κορωνοϊό με τα υπάρχοντα φάρμακα;

Μέχρι σήμερα διάφορα αντιϊκά φάρμακα έχουν δοκιμαστεί για τη θεραπεία του Covid-19. Η έρευνα επιταχύνεται προς αυτή την κατεύθυνση γιατί γνωρίζουμε το προφίλ ασφάλειας ήδη χρησιμοποιούμενων φαρμάκων για την αντιμετώπιση άλλων ιών.

Για παράδειγμα, μελέτες έχουν ξεκινήσει, ενώ άλλες ολοκληρώνονται με το αντιϊκό φάρμακο, remdesivir. Αυτό αρχικά χρησιμοποιήθηκε στη θεραπεία του ιού Ebola, αλλά έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό και ενάντια σε άλλους ιούς. Άλλες κλινικές μελέτες έγιναν με τα χρήση συνδυασμού φαρμάκων, όπως το lopinavir/ritonavir που χρησιμοποιούνται ενάντια στον ιό HIV. Ο συνδυασμός αυτός δεν μείωσε τους θανάτους ούτε βελτίωσε το ρυθμό ανάρρωσης ασθενών με σοβαρή λοίμωξη Covid-19. Ωστόσο, τα φάρμακα χορηγήθηκαν πολύ αργά σε ασθενείς σε σοβαρή κατάσταση και πιθανόν να ήταν πιο χρήσιμο εάν δίνονταν νωρίτερα σε ασθενείς πριν την επιδείνωση των συμπτωμάτων τους.

Μελέτες με το ανθελονοσιακό φάρμακο χλωροκίνη έδειξαν ότι αυτό μπορεί να ‘εξοντώσει’ τον ιό. Και για αυτό το φάρμακο αναμένονται τα αποτελέσματα μεγαλύτερων κλινικών μελετών.

Ένα εμβόλιο είναι αποτελεσματικό σε όλες τις ηλικίες;

Οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας εξαιτίας του ‘γερασμένου’ ανοσοποιητικού μπορεί να ανταποκρίνονται λιγότερο καλά στην ανοσοποίηση με τα εμβόλια. Αυτό παρατηρείται και με τα εμβόλια ενάντια στη γρίπη. Ωστόσο, τα εμβόλια μπορούν να βοηθήσουν όλες τις ηλικίες.

Ποιες είναι οι ανεπιθύμητες ενέργειες που αναμένονται;

Όλα τα φάρμακα ακόμα και τα ήπια παυσίπονα έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες. Χωρίς κλινικές μελέτες δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε τι μπορεί να προκαλέσει ένα πειραματικό εμβόλιο. Οι ρυθμιστικές αρχές εντείνουν την προσοχή τους και καταγράφουν την οποιαδήποτε ανεπιθύμητη ενέργεια αναφερθεί.

Πώς δημιουργείται ένα εμβόλιο;

Τα εμβόλια ουσιαστικά ‘παρουσιάζουν’ έναν ιό ή ένα μικρόβιο ή κομμάτια τους στο ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού. Ο οργανισμός αμύνεται και παράγει ειδικά αντισώματα που καταστρέφουν τον εισβολέα. Για δεκαετίες, η κύρια μέθοδος παρασκευής του εμβολίου περιελάμβανε ολόκληρο τον ιό. Έτσι για παράδειγμα, τα εμβόλια της ιλαράς, της παρωτίτιδας και της ερυθράς περιέχουν εξασθενημένους ιούς που δεν μπορούν να προκαλέσουν λοίμωξη. Το εμβόλιο κατά της γρίπης περιέχει αδρανοποιημένα στελέχη. Για την παρασκευή εμβολίων κατά του νέου κορωνοϊού θα εφαρμοστούν νέες τεχνικές που θα χρησιμοποιήσουν κομμάτια του γενετικού κώδικα του ιού για τα οποία ο οργανισμός αναμένεται ότι αναπτύξει ‘άμυνες’ για εξολοθρεύσει ολοσχερώς τον ιό.

Σε ποιους θα γίνουν εμβόλια;

Αρχικά, τα εμβόλια που θα αναπτυχθούν, θα είναι όπως είναι λογικό διαθέσιμα σε ποσότητες όχι επαρκείς για το σύνολο του πληθυσμού και θα δοθούν κατά προτεραιότητα στους επαγγελματικές υγείας που έρχονται σε άμεση επαφή με μεγάλο αριθμό ‘κρουσμάτων’ και στις ευπαθείς ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι και εκείνοι με χρόνια νοσήματα, όπως βέβαια και σε εκείνους που φροντίζουν αυτούς τους ανθρώπους.

Και μέχρι να βγει εμβόλιο τι κάνουμε;

Τα εμβόλια προλαμβάνουν τις λοιμώξεις. Για την ώρα είναι χρήσιμο να φροντίζουμε την ατομική μας υγιεινή. Εάν κολλήσουμε, οι περισσότεροι από εμάς θα περάσουμε τη λοίμωξη στο σπίτι, στο κρεβάτι με τη λήψη παρακεταμόλης και άφθονων υγρών. Όσοι εμφανίσουν εντονότερα συμπτώματα θα χρειαστεί να εισαχθούν στο νοσοκομείο. Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι όσο #μένουμεσπίτι υγιείς, κερδίζουμε χρόνο για να βρεθούν ειδικές θεραπείες και αποτελεσματικά εμβόλια.

Χαράλαμπος Μηλιώνης, Καθηγητής Παθολογίας

Κωνσταντίνος Κωστίκας, Αν. Καθηγητής Πνευμονολογίας