Στην εκδήλωση παρουσιάστηκε η έκδοση της Σύγχρονης Εποχής με τίτλο: «1922 – Ιμπεριαλιστική Εκστρατεία και Μικρασιατική Καταστροφή» με ομιλητή τον Θανάση Λεκάτη, μέλος του τμήματος Ιστορίας της Κεντρική Επιτροπής του ΚΚΕ.
Την εκδήλωση άνοιξε η Τατιάνα Ιορδανίδου, στέλεχος του ΚΚΕ που αναφέρθηκε στα κεφάλαια που απαρτίζουν την έκδοση. Ανέφερε χαρακτηριστικά: «Οι επιμελητές του συγκεκριμένου βιβλίου ήδη στη πρώτη σελίδα του διαπιστώνουν μια τραγική συγκυρία: «Τις ώρες που γράφεται αυτό το σημείωμα», αναφέρουν χαρακτηριστικά, «100 χρόνια μετά από την ιμπεριαλιστική Μικρασιατική Εκστρατεία, βρίσκεται σε εξέλιξη ένας νέος ιμπεριαλιστικός πόλεμος». Πράγματι, 100 χρόνια μετά από τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι εικόνες φρίκης του ιμπεριαλιστικού πολέμου και των καραβανιών των ξεριζωμένων συνεχίζουν να είναι – δυστυχώς – εικόνες πολύ γνώριμες: Στα Βαλκάνια, στη Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή, στην Ουκρανία κ.α. στο κόσμο. Πέρυσι μάλιστα (πριν δηλαδή τον πόλεμο στην Ουκρανία) ο ΟΗΕ καταμετρούσε πάνω από 26 εκατομμύρια πρόσφυγες ανά τον κόσμο. Αριθμός μάλιστα που, σύμφωνα με τον ίδιο, αποτελούσε τον υψηλότερο καταγεγραμμένο αριθμό προσφύγων στην Ιστορία της ανθρωπότητας. Σήμερα κιόλας, 100 χρόνια μετά τις δραματικές στιγμές στο λιμάνι της Σμύρνης, ανακοινώνονται κι άλλοι νεκροί, αναζητούνται κι άλλοι αγνοούμενοι μιας άλλης ανείπωτης τραγωδίας που εκτυλίσσεται στα νερά του Αιγαίου.»
Και συνέχισε πως η έκδοση έρχεται να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως: Γιατί γινόντουσαν και γίνονται πόλεμοι; Τι είναι η προσφυγιά; Τι σχέση μπορεί να έχει ο σημερινός πόλεμος στην Ουκρανία με το πόλεμο στη Μικρά Ασία πριν 100 χρόνια;
Η έκδοση απαντά στα παραπάνω ερωτήματα ξεκινώντας από τα όσα προηγήθηκαν της Μικρασιατικής Εκστρατείας και Καταστροφής. Αναζητούνται δηλαδή οι βαθύτερες αιτίες καταρχήν στους Βαλκανικούς πολέμους και τον Ά Παγκόσμιο πόλεμο. Αναδεικνύεται έτσι ότι η όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών για τα εδάφη της υπό διάλυση Οθωμανικής αυτοκρατορίας και η εμπλοκή της ελληνικής και της τουρκικής αστικής τάξης σε αυτούς είναι οι κύριοι λόγοι που προκάλεσαν το αίμα και τη προσφυγιά εκατομμυρίων ανθρώπων.
Στο συγκεκριμένο τόμο επίσης υπάρχουν πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία για τη στάση του ΣΕΚΕ (μετέπειτα ΚΚΕ) μπροστά στη Μικρασιατική Εκστρατεία, μπροστά στη πρώτη του δηλαδή μεγάλη δοκιμασία. Πληθώρα παλιών και νέων αρχειακών πηγών αποκαλύπτουν τη πρωτοπόρα δράση του νεαρού κόμματος που πρωτοστάτησε στους εργατικούς αγώνες, αποκάλυψε τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέμου και δε δίστασε να οργανώσει αντιπολεμικούς ομίλους στο εσωτερικό μάλιστα του αστικού στρατού, πληρώνοντας τη πρωτότυπη και ηρωική του δράση με διώξεις, δολοφονίες και εκτελέσεις.
Σε αντίθεση με την αστική ιστοριογραφία στην Ελλάδα που ωραιοποιεί τη πολιτική των μετέπειτα κυβερνήσεων απέναντι στα θύματα της Καταστροφής, το βιβλίο καταγράφει τις άθλιες συνθήκες που αντιμετώπισαν οι πρόσφυγες, τη συστηματική εκμετάλλευση τους ως φτηνό εργατικό δυναμικό, αλλά και την προσπάθεια ιδεολογικοπολιτικής χειραγώγησής τους. Αντίθετα, το ΣΕΚΕ και το ΚΚΕ, έβλεπε τους πρόσφυγες ως ταξικά αδέρφια της ελληνικής εργατικής τάξης, αδέρφια της αγροτιάς και σε κάθε περίπτωση αντιστάθηκε σθεναρά όταν οι εργοδότες και ο αστικός πολιτικός κόσμος χρησιμοποιούσαν τη λογική του ρατσιστικού διαχωρισμού ντόπιος-πρόσφυγας.
Ιδιαίτερο κεφάλαιο των συνθηκών ζωής των προσφύγων αποτελεί και το κείμενο του βιβλίου που αφορά στη κατάσταση των γυναικών προσφύγων, τα θύματα της πιο βάρβαρης καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, ενώ φαίνεται πως η μαζική ένταξή τους στην εργασία και η συμμετοχή τους στους ταξικούς αγώνες της εποχής τις βγάζει σιγά σιγά από το κοινωνικό περιθώριο.
Στη συνέχεια ο Θανάσης Λεκάτης ξεκινώντας τη βιβλιοπαρουσιάση είπε πως: «οι πόλεμοι που έγιναν στο παρελθόν αλλά και αυτοί που συντελούνται σήμερα δεν είναι μια επανάληψη της ιστορίας ως φάρσα. Είναι η νομοτέλεια της πραγματικότητας του καπιταλισμού στην εποχή που έχει ήδη περάσει στο ανώτατο στάδιό του, τον ιμπεριαλισμό. Γιατί όλο και πιο συγκεντρωμένα κεφάλαια διψούν για κέρδη που μπορούν να τα αποκτήσουν με τον μόνο δυνατό τρόπο, την όλο και πιο σκληρή εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης, την όλο και πιο στυγνή εκμετάλλευση της γης. Χρειάζονται εδάφη και αγορές. Η γη είναι πεπερασμένη. Κι αναγκαστικά ο ανταγωνισμός παίρνει τη μόνη δυνατή μορφή που τον κάνει αποτελεσματικό τόσο που το σύστημα να παίρνει μια ανάσα. Γίνεται πόλεμος. Που δεν είναι τίποτα άλλο από μια συνέχεια της πολιτικής του κεφαλαίου με άλλα μέσα.»
Το ΚΚΕ μελετά την ιστορία όχι από φιλομάθεια αλλά για να μπορεί το Κόμμα μας, να μπορεί η ίδια η εργατική τάξη να βγάζει συμπεράσματα στο σήμερα με βάση τις εξελίξεις που συντελούνται σε βάρος των λαών, για να σταματήσουν να πληρώνουν οι λαοί, ακόμα και με το ίδιο τους το αίμα. Βασική προϋπόθεση είναι η μελέτη και η γνώση της ίδιας της κίνησης του καπιταλιστικού συστήματος κάτι που φανερώνεται και μέσα από την έκδοση, δηλαδή τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που προηγήθηκαν και οδήγησαν στην Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή. Όπως είπε: «Η ιμπεριαλιστική μικρασιατική εκστρατεία, η επιχείρηση δηλαδή επιβολής διά των ελληνικών όπλων του ιμπεριαλιστικού διαμελισμού της πρώην οθωμανικής αυτοκρατορίας μεταξύ των νικητών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, είχε καταστροφικές συνέπειες για τους ελληνικούς άμαχους πληθυσμούς της Μικράς Ασίας και του Πόντου.
Οι αγριότητες του ελληνικού στρατού κατά Τούρκων αμάχων (που καταγράφηκαν σε διασυμμαχικές εκθέσεις, στην αλληλογραφία του Βενιζέλου, στα απομνημονεύματα μιας σειράς Ελλήνων στρατιωτικών–αλλά δεν αναφέρονται ποτέ στην άρχουσα εξιστόρηση των γεγονότων)έγιναν ο καλύτερος στρατολόγος του Κεμάλ, ενώ όξυναν τις αντεκδικήσεις κατά των Ελλήνων της Τουρκίας.
Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος, όμως, είχε τραγικές συνέπειες και για τον ελληνικό λαό, ο οποίος κλήθηκε να σηκώσει τα δυσβάσταχτα βάρη του, τόσο στο μέτωπο όσο και στα μετόπισθεν.Ο ελληνικός λαός βρισκόταν επί «ποδός πολέμου» ήδη επί μια σχεδόν 7ετία όταν ξεκίνησε η μικρασιατική εκστρατεία και βίωνε ήδη τρομερή φτώχεια, πείνα και εξαθλίωση. Έτσι, στις εκλογές του 1920 πίστεψε τις κάλπικες υποσχέσεις της αντιβενιζελικής αστικής παράταξης για τερματισμό του πολέμου και καταψήφισε το δήθεν «εθνοσωτήρα» Βενιζέλο, προσδοκώντας στην αποστράτευση και την ειρήνη .Όμως, όπως αποδείχθηκε και τότε–και ισχύει βεβαίως και σήμερα-όταν η αστική τάξη αποφασίζει σε μια στρατηγική, δεν έχει σημασία ποιος πολιτικός της εκπρόσωπος, ποιο πολιτικό της κόμμα, βρίσκεται στην κυβερνητική εξουσία («το κράτος έχει συνέχεια»).Έτσι, μόλις οι αντιβενιζελικοί κέρδισαν τις εκλογές, έκαναν «στροφή» 180 μοιρών, συνεχίζοντας τον πόλεμο στη Μικρά Ασία.
Ωστόσο, το αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ των δύο αυτών ανειρήνευτων κόσμων –κεφάλαιο και εργασία, εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι- γινόταν όλο και πιο ορατό στην πορεία του πολέμου.
Πράγματι, την ίδια στιγμή που η έκτακτη πολεμική φορολογία για το κεφάλαιο μειώνονταν στο μισό, που οι εφοπλιστές διπλασίαζαν τους στόλους τους, κοκ.,η λαϊκή οικογένεια με το ζόρι τα έβγαζε πέρα:
Η τιμή των βασικών αγαθών κάλπαζε συνεχώς, κάνοντας ακόμη και το ψωμί απλησίαστο. Τα κτήματα των αγροτών έμεναν ακαλλιέργητα ή γινόντουσαν βορά των αρπακτικών ορέξεων των μεγαλογαιοκτημόνων, των τοκογλύφων, των τραπεζών. Συχνά οι στρατευμένοι γυρνούσαν στους τόπους τους για να βρουν τις οικογένειές τους στο δρόμο, μη μπορώντας να ανταπεξέλθουν στα διαρκώς συσσωρευόμενα χρέη. Άλλοι γυρνούσαν ανάπηροι και τραυματίες για να βρεθούν αντιμέτωποι με την εγκατάλειψη και την πείνα, αφού τα επιδόματα που τους έδιναν δεν έφταναν ούτε καν για τα απολύτως απαραίτητα. Άλλοι δεν γυρνούσαν καθόλου παρά μόνο ως μια λιτή αναφορά σε κάποιο συλλυπητήριο τηλεγράφημα.
Κλείνοντας τη βιβλιοπαρουσίαση αναφέρθηκε στα συμπεράσματα που προκύπτουν 100 χρόνια μετά:
«Οι λαοί, με ηγετική δύναμη την εργατική τάξη, σε καμιά περίπτωση –επίθεσης ή άμυνας– δεν πρέπει να στοιχίζονται με την αστική τάξη, να εμπιστεύονται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τις κυβερνήσεις τους, τα επιθετικά ή και τα αμυντικά τους σχέδια, τα οποία είναι άμεσα ή μεσοπρόθεσμα σε βάρος των λαών. Ο πόλεμος των καπιταλιστικών εξουσιών, είτε ως επίθεση είτε ως άμυνα έχει θύματα τους λαούς, άμεσα στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, αλλά και μέσω της φτώχειας που φέρνει ο πόλεμος, ως καταστροφή, ως προσφυγιά, ως πολεμική δαπάνη, ως αποτέλεσμα του οικονομικού πολέμου. Δεν υπάρχει δίκαιος πόλεμος από τη σκοπιά των εθνικών αστικών τάξεων και της εξουσίας τους, ούτε κοινά συμφέροντα μόνο και μόνο γιατί υπάρχει κοινή γλώσσα, κοινά σύνορα. Μόνο οι εργατικές-λαϊκές δυνάμεις διεξάγουν δίκαιο πόλεμο. Δίκαιος είναι ο αγώνας της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων ενάντια στην ξενική επέμβαση και Κατοχή, όταν δεν υποτάσσεται στην αστική τάξη και τους διεθνείς συμμάχους της που προστατεύουν τη δική τους «πατρίδα», δηλαδή την ιδιοκτησία τους στα μέσα παραγωγής. Πάνω απ’ όλα δίκαιος είναι ο αγώνας που διεξάγουν οι εργατικές-λαϊκές δυνάμεις για την ανατροπή της καπιταλιστικής εξουσίας, που γεννά την ταξική τους εκμετάλλευση και τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Γι’ αυτό και διαχρονικό συμπέρασμα είναι ότι οι λαοί πρέπει να έχουν επαγρύπνηση και ετοιμότητα για να συγκροτήσουν τη δική τους αυτοοργανωμένη άμυνα και αντεπίθεση, ζήτημα που ως καθήκον καθοδηγητικό ανήκει πρώτιστα στο επαναστατικό κόμμα της εργατικής τάξης, στο Κομμουνιστικό Κόμμα.
Στο χώρο υπήρχε βιβλιοπωλείο της Σύγχρονης Εποχής, με την έκδοση αλλά και έκθεση αφιερωμένη στη Μικρασιατική Καταστροφή.
