Η εγκατάστασή τους στην περιοχή ανάγεται στα ελληνιστικά χρόνια, δηλαδή τον 3ο π.Χ αιώνα, εποχή που απλώθηκαν σε όλο τον ελλαδικό χώρο οι εβραϊκές κοινότητες. Ενσωματωμένοι στην ελληνική πόλη, γλωσσικά και πολιτισμικά, αποκαλέστηκαν «Ρωμανιώτες» και αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία του Εβραϊκού στοιχείου ως τα τέλη του 15ου αιώνα που κατέφθασαν από την Ιβηρική χερσόνησο οι Σεφαραδίτες Εβραίοι, ύστερα από τους διωγμούς της Ισπανίας και Πορτογαλίας.

Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις οι Ρωμανιώτες αφομοιώθηκαν από το Σεφαραδιτκό στοιχείο, στην Ήπειρο (Ιωάννινα, Άρτα, Νικόπολη (Πρέβεζα αργότερα)) πλειοψηφούσαν σταθερά, ως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ρωμανιώτικες, αρχαίες κοινότητες.

Οι Εβραίοι της Άρτας ήταν ευσεβείς, βαθιά θρησκευόμενοι, νομοταγείς και συμβίωναν ειρηνικά με τους Χριστιανούς συμπολίτες τους. Ζούσαν σε τρεις ξεχωριστές συνοικίες που αναπτυσσόταν στο κέντρο της πόλης, τις «Όχθο», «Τσιμέντα» και «Ρολόϊ».

Πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο εβραϊκός πληθυσμός της πόλης ήταν περίπου 500 άτομα, αλλά κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής μόνο 352 είχαν μείνει στην πόλη, οι οποίοι εκτοπίστηκαν στα στρατόπεδα εξόντωσης. Τη νύχτα της 24ης Μαρτίου 1944 συνελήφθησαν από τους Ναζί οι περισσότεροι Εβραίοι της Άρτας και εκτοπίστηκαν στα χιτλερικά στρατόπεδα του θανάτου. Ελάχιστοι μπόρεσαν να διαφύγουν. Τραγική ήταν και η τύχη μιας εβραϊκής οικογένειας που κρυβόταν στο χωριό Κομμένο της Άρτας. Σφαγιάστηκαν από τους Γερμανούς μαζί με τους 317 κατοίκους του χωριού.

Με τη λήξη του Πολέμου επέστρεψαν από τα στρατόπεδα 30 άτομα και άλλοι 28 Εβραίοι που πρόλαβαν να διαφύγουν στα γύρω χωριά.

Φέτος,  για άλλη μια χρονιά, ο Δήμος Αρταίων τιμώντας τη ζωντανή ιστορία του και με γνώμονα να μην ξεχαστούν οι ναζιστικές θηριωδίες, έχει προγραμματίσει εκδηλώσεις για την Ημέρα Μνήμης της Εβραϊκής Κοινότητας Άρτας στις 18 και 19 Μαρτίου, καθώς κάθε Μάρτιο είναι η επέτειος της σύλληψης των Εβραίων της Άρτας.

Το πρόγραμμα του Δήμου Αρταίων σε συνεργασία με τον Μ/Φ Σύλλογο Άρτης «ο Σκουφάς», περιλαμβάνει:

Σάββατο 18 Μαρτίου, 11:30 π.μ. στην πνευματική στέγη Μ/Φ Συλλόγου Σκουφάς:

• «Χορωδιακή μουσική από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης»: με τον Αντώνιο Βερβέρη, διδάσκων του Τμήματος Μουσικών Σπουδών και εκτέλεση τραγουδιών από τη Χορωδία του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου.

• «Αναφορά στον Ιωσήφ Λαχανά». Ομιλητές οι: Θεοχάρης Βαδιβούλης, δικηγόρος – γραφολόγος – ιστορικός ερευνητής, Μπέλα Ααρών, Αντιπρόεδρος Ο.Π.Α.Ι.Ε. και Ντορίτ Πέρι (Dorit Perry), εκπρόσωπος της οργάνωσης “Giving a face to the fallen”.

• Αφιέρωμα από τη χορωδία της Γ’ Γυμνασίου του Μουσικού Σχολείου Άρτας με μήνυμα από την Πρόεδρο του 15μελούς.

• Ανακοίνωση δωρεάς μουσικών οργάνων από τους Ιωσήφ και Άννα Μιζάν προς το Μουσικό Σχολείο Άρτας.

• Αφιέρωμα στον Μωυσή Ελισάφ: «το τέλος μιας εποχής», από την Κατερίνα Σχισμένου, φιλόλογος.

Σάββατο 18 Μαρτίου, 19.30, πλατεία Εβραίων Μαρτύρων:

• Επιμνημόσυνη Δέηση στο Μνημείο Ολοκαυτώματος και κατάθεση στεφάνων.

• Ανάκρουση Εθνικού Ύμνου

• Πορεία Μνήμης μέσα από την Εβραϊκή Συνοικία προς το σημείο συγκέντρωσης των Αρτινών Εβραίων πριν τον εκτοπισμό τους

• Ενός λεπτού σιγή: Ποτέ Ξανά

Κυριακή, 19 Μαρτίου, στις 10.00 π.μ.:

• Περίπατος με τον κο Θεοχάρη Βαδιβούλη, ερευνητή της ιστορίας της Ισραηλιτικής Κοινότητας Άρτης (έναρξη από την πλατεία Αγίας Θεοδώρας).