Το παρόν δημοσίευμα δεν έχει στόχο να καλύψει λεπτομερώς τα γεγονότα τα οποία πρόκειται να αναφερθούν, και εν προκειμένω, πολεμικά επεισόδια του 1828 και 1829 που έλαβαν χώρα στην περιοχή μας, αλλά να προβληματίσει και να καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις. Μια αναλυτική και συνολική θεώρηση των ναυτικών επιχειρήσεων στον Αμβρακικό προτίθεμαι να παρουσιάσω μέσα από τις σελίδες των Πρεβεζάνικων Χρονικών, με πλήρη καταγραφή των συμμετεχόντων και με παρουσίαση άγνωστων μέχρι τώρα αρχειακών πηγών.
Στις 21 Σεπτεμβρίου 1828 ελληνική ναυτική δύναμη κατόρθωσε να εισπλεύσει στον Αμβρακικό, παρά τα πυρά των οθωμανικών φρουρίων της Πρέβεζας και του Ακτίου. Τα ελληνικά σκάφη, από τα οποία κάποια ήταν «μίστικα» (είδος πλοίου), διοικούνταν από Υδραίους πλοιάρχους. Ένας από αυτούς, ο Ανδρέας Κωφός, σκοτώθηκε κατά την διάρκεια της επιχείρησης. Στην εικ. 1 παρουσιάζεται το διάταγμα του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια με το οποίο χορηγήθηκε σύνταξη στη μητέρα και τη χήρα του πλοιάρχου, όπως αυτό δημοσιεύτηκε στην «Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος».
Η επιτυχία της εισόδου στον Αμβρακικό κόλπο των ελληνικών πλοίων θεωρήθηκε σημαντικό κατόρθωμα. Ο αρχιστράτηγος των ελληνικών δυνάμεων, Άγγλος Richard Church έγραψε σχετικά στον Καποδίστρια: «Ποτε άνθρωποι δεν έγιναν άξιοι ανταμοιβών της πατρίδος των πλειότερον παρά τους γενναίους αξιωματικούς και ναύτας τού στολίσκου τούτου, καταφρονήσαντας μυριοτρόπως τον θάνατον εις το να διαπεράσωσι στενόν, θεωρούμενον μέχρι του λαμπρού τούτου επιχειρήματος ως αδιάβατον εξαιτίας των πανταχόθεν φοβερών κανονοστασίων των Τούρκων, και του στομίου όντος τόσον στενού, ώστε αι βολαί των τουφεκίων φθάνουν από του ενός μέχρι του άλλου μέρους».
Τους επόμενους μήνες θα επαναληφθεί από άλλους πλοιάρχους η ίδια επιχείρηση. Ο στόλος πραγματοποίησε διάφορες καταδρομικές επιθέσεις στο λιμάνι της Πρέβεζας. Σε μια από αυτές, σκοτώθηκε άλλος ένας Έλληνας πλοίαρχος, ο Δημήτριος Τενεκές. Στην εικ. 2 παρουσιάζεται η σχετική πρωτότυπη αναφορά του επικεφαλής του ελληνικού στόλου στον Αμβρακικό Αντωνίου Κριεζή η οποία απόκειται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Αρχείο Βλαχογιάννη, φακ. 101).
Τα γεγονότα της 21ης Σεπτεμβρίου ενέπνευσαν τη δημοτική μούσα και τη λόγια ηρωική ποίηση. Στην Πρέβεζα είναι γνωστό το δημοτικό τραγούδι «Τα μίστικα» που αναφέρεται σε αυτά, αν και τα τελευταία χρόνια είθισται να συνδυάζεται με την απελευθέρωση της Πρέβεζας που έλαβε χώρα το 1912, και έτσι έχει αποσπαστεί από τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα από τα οποία προέκυψε. Το ίδιο ναυτικό επεισόδιο περιγράφεται και από το ποίημα του Γεωργίου Ζαλοκώστα «Το στόμιον της Πρεβέζης».
Σήμερα, τιμώντας τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, αναρωτιέται κανείς αν και κατά πόσο είναι γνωστά τα ονόματα των ανθρώπων που έλαβαν μέρος σε εκείνες τις επιχειρήσεις, και ειδικότερα, αν και με ποιον τρόπο τιμήθηκαν οι πρωταγωνιστές ή οι ηρωικοί νεκροί, όπως οι πλοίαρχοι Ανδρέας Κωφός και Δημήτριος Τενεκές. Δεν αναφέρομαι στους επίσημους φορείς και στους ιστορικούς ή τους φιλίστορες της Πρέβεζας, καθώς το θέμα έχει απασχολήσει τους Πρεβεζάνους ιστοριογράφους και υπάρχουν αρκετά σχετικά δημοσιεύματα. Εξάλλου, φέτος ο Δήμος Πρέβεζας ανάρτησε στο Δημαρχείο γιγαντιαίο αντίγραφο σχετικής με τα γεγονότα ζωγραφικής απεικόνισης, όπως φιλοτεχνήθηκε από τον Παναγιώτη Ζωγράφο, υπό τις οδηγίες του στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάννη. Τέλος, χτες είδα διάφορες αναρτήσεις στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης που αναφέρονταν επετειακά στο ιστορικό γεγονός.
Έχω όμως την αίσθηση ότι η μεγάλη πλειονότητα της κοινωνίας της Πρέβεζας και κυρίως η νεολαία της, δεν έχει έρθει ουσιαστικά σε επαφή με τα όσα έγιναν στον Αμβρακικό την περίοδο 1828-1829. Επιπλέον, δεν μπορώ να μην παρατηρήσω ότι στην πόλη λείπει μια ονομασία οδού που θα παρέπεμπε σε αυτά τα γεγονότα, ή σε κάποιους από τους πρωταγωνιστές τους. Ίσως ήρθε η ώρα να υπάρξουν σχετικές ονοματοδοσίες, με αφορμή άλλωστε και τη συμπλήρωση 200 ετών από την έναρξη του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, ως ελάχιστη απόδοση τιμής στην προσφορά και τη θυσία των Πρεβεζάνων αγωνιστών ή όσων άλλων Ελλήνων αγωνίστηκαν στην περιοχή μας. Τη σχετική επισήμανση έκανα ήδη στην πρόσφατη ομιλία μου, στην επετειακή εκδήλωση που διοργάνωσε η Μητρόπολη στις 12 Σεπτεμβρίου.
Αν θέλαμε όμως ουσιαστικά να τιμήσουμε τους ανθρώπους αυτούς, θα έπρεπε να φροντίσουμε ώστε τα γεγονότα στα οποία έλαβαν μέρος να χαραχθούν στη συλλογική μνήμη και των σημερινών κατοίκων της πόλης και κυρίως της νέας γενιάς. Και αυτό θα μπορούσε να γίνει μέσα από την πραγματοποίηση διαφόρων δράσεων, όπως εκθέσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων, που θα έφερναν τους νέους σε επαφή όχι μόνο με μια ξερή αφήγηση των γεγονότων, αλλά και με μια πιο βιωματική πρόσληψή τους. Για παράδειγμα, αυτό θα μπορούσε να γίνει μέσα από μια έκθεση αντιγράφων πολεμικών σκαφών της εποχής της ελληνικής επανάστασης, όπως το «μίστικο» που παρουσιάζεται εδώ (εικ. 3-4) και το οποίο αποτελεί έργο του εξαίρετου μικροναυπηγού κ. Ευάγγελου Γρυπιώτη με τον οποίο είχα την τύχη να γνωριστώ στο πλαίσιο της έρευνάς μου για τις ναυτικές επιχειρήσεις στον Αμβρακικό.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Γρυπιώτη που είχε την καλοσύνη να μου αποστείλει φωτογραφικές αποτυπώσεις του μίστικου (όπως και άλλων σκαφών) που κατασκεύασε και εύχομαι κάποια στιγμή να καταστεί δυνατή η έκθεση των πλοίων του και στην Πρέβεζα. Ο ίδιος μάλιστα μετά προθυμίας θα διέθετε δωρεάν κάποια από τα έργα του προκειμένου να εκτεθούν, αν βέβαια εξασφαλιζόταν η ασφαλής μεταφορά τους εδώ, σύμφωνα με τις απαιτούμενες για έργα τέχνης προδιαγραφές. Δυστυχώς, όμως, εμείς ως ΓΑΚ Πρέβεζας δεν έχουμε τη δυνατότητα να καλύψουμε το κόστος μεταφοράς των έργων αυτών στην πόλη.
Ας αποτελέσει αυτή η δημοσίευση αφορμή για μια ουσιαστικότερη συζήτηση σχετικά με τους τρόπους που μπορούν να αναδειχθούν πτυχές της ιστορίας της Πρέβεζας ώστε να γίνουν κτήμα πρωτίστως των κατοίκων της.
