*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»

Μόλις ξεμπουκώνουν οι δύο εξωλέμβιες μηχανές ανοιγόμαστε στον Αμβρακικό Κόλπο με το σκάφος του Λιμενικού. Ψάχνουμε για αυτοσχέδιες τράτες που οργώνουν παράνομα το λιβάδι του βυθού κυνηγώντας τη γάμπαρη, τη γαρίδα που αφθονεί σε λασπώδη μέρη. Κινούμαστε νύχτα, με φώτα σβηστά και ραντάρ αναμμένο. Περιπολίες σαν κι αυτή σπάνια έχουν αποτέλεσμα. Τσιλιαδόροι σε ξηρά και θάλασσα προειδοποιούν για τους ελέγχους και ο φόβος αντιποίνων κρατά τα στόματα των ντόπιων κλειστά. Σε αυτό τον κόλπο όσο ο τζίρος της τράτας μεγαλώνει οι νόμιμοι ψαράδες μετρούν κατεστραμμένα δίχτυα, περιορισμένα αλιεύματα και πεσμένες τιμές. Πλέον κάποιοι από αυτούς κουβαλούν στα καΐκια και τις καραμπίνες τους.

Κανείς δεν γνωρίζει με ακρίβεια τον αριθμό τους. Ορισμένοι μιλούν για 20 βάρκες, άλλοι για 50. Το ψάρεμα με μηχανότρατα στον Αμβρακικό απαγορεύεται όλο το έτος με Βασιλικό Διάταγμα του 1966. Τα σκάφη όμως που σαρώνουν τον βυθό εδώ δεν μοιάζουν με τις γνωστές μηχανότρατες του πελάγους. Συχνά δεν ξεπερνούν τα πέντε μέτρα μήκος και φέρουν μικρές μηχανές των 60 ίππων. Εξοπλίζονται με μια μικρογραφία της τράτας - ειδική πατέντα που συναντάται μόνο σε αυτά τα νερά και στοιχίζει 700 με 1.000 ευρώ η κατασκευή της.

Στην πρύμνη τους στερεώνουν δύο δοκούς και πάνω εκεί δένουν ένα σύστημα που παραπέμπει σε χαρταετό. Αντί για ζύγια δύο μεγάλες μεταλλικές πλάκες, οι πόρτες, κρατούν σε ισορροπία σκοινιά και δίχτυα που καταλήγουν σε έναν σάκο. Καθώς κινείται το σκάφος ο σάκος σέρνεται και εγκλωβίζει τα πάντα στο πέρασμά του. Ο,τι περνάει μέσα από τις πόρτες και παγιδεύεται εκεί πεθαίνει. «Η ζημιά που κάνουν είναι τεράστια και στη θάλασσα και στη δουλειά μας» λέει ο 33χρονος ψαράς Γιώργος Κατσικοβόρδος. Στο ξεκίνημά του στη θάλασσα είχε χρησιμοποιήσει και αυτός αυτοσχέδια τράτα. Ηταν μόλις 20 ετών όταν τον έπιασε τότε το Λιμενικό. «Μέσα σε τέσσερις ώρες είχα μαζέψει 150 κιλά γαρίδα, 100 κιλά σουπιές, 30 κιλά κουτσομούρες και 10 κιλά γλώσσες» λέει. Του επέβαλαν χρηματικό πρόστιμο και κατέσχεσαν τα αλιεύματα και το παράνομο εργαλείο. «Επεσε καρφωτή τότε και με έπιασαν» λέει. «Υπήρχαν τσιλιαδόροι που έπαιρναν 5.000 δραχμές την ώρα για να δουλεύουν στον κόλπο 15 σκάφη». Εκείνη ήταν και η μοναδική φορά που βγήκε με τράτα στον Αμβρακικό. Εδώ και χρόνια μιλάει κατά των παραβατών. «Κανονικά, όποιος το κάνει συστηματικά πρέπει να χάνει την άδεια αλιείας εφ' όρου ζωής. Πιάνουν τη γαρίδα που είναι πιο μικρή κι από το τσιγάρο μου και ρίχνουν τις τιμές» λέει.

ΥΠΕΡΑΛΙΕΥΣΗ. Η Αναστασία Μήλιου, διευθύντρια έρευνας στη Μη Κυβερνητική Οργάνωση Αρχιπέλαγος, παρατηρεί ότι έχει εντατικοποιηθεί η παράνομη αλιεία στα χρόνια της κρίσης. «Πλέον όλο και περισσότεροι ερασιτέχνες ψαρεύουν και για εμπορικούς σκοπούς και σε πολλές περιοχές έχουμε κάθετη υποβάθμιση των ιχθυοαποθεμάτων» λέει. Ο Αμβρακικός, όπου εκβάλλουν οι ποταμοί Αραχθος και Λούρος, έπειτα από προβλήματα ρύπανσης στο παρελθόν αντιμετωπίζει τώρα και την απειλή της υπεραλίευσης. Οι ψαράδες του κόλπου όλο και πιο σπάνια πιάνουν σουπιές και γλώσσες. Υπολογίζουν τον τζίρο της τράτας σε εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Λένε πως ό,τι πιάνει η τράτα πωλείται σε εμπόρους χωρίς παραστατικά ή με πλαστά τιμολόγια, χρησιμοποιώντας τα ΑΦΜ νόμιμων αλιέων. Οι ψαράδες δεν είναι υποχρεωμένοι να κρατούν βιβλία εσόδων-εξόδων.

«Εμείς πιάνουμε νόμιμα 35 με 40 γαρίδες στο κιλό. Εκείνοι πιάνουν πολύ μικρές, πριν καν προλάβουν να αναπαραχθούν. Το επάγγελμα πρέπει να το σέβεσαι. Την αγελάδα την αρμέγεις, δεν τη σφάζεις», λέει ο Βασίλης Ζήσης, ψαράς στη Βόνιτσα. Δύο φορές έχουν καταστραφεί τα δίχτυα του από τις τράτες. Ζημιές ύψους 2.400 ευρώ. Τα νόμιμα δίχτυα, γνωστά και ως γαμπαρόδιχτα, είναι στατικά. Καθώς περνούν οι τράτες από πάνω τους τα σκίζουν.

ΟΙ ΕΛΕΓΧΟΙ. Για χρόνια οι λιμενικοί της Πρέβεζας περιπολούσαν στον κόλπο και επέστρεφαν με άδεια χέρια. Το 2010 έπιασαν μόνο μία βάρκα, όπως και το 2011. Το 2012 εντόπισαν τρεις. Πέρυσι άλλαξαν τακτική. Εστηναν καρτέρι στον Κέφαλο, μια βραχονησίδα γύρω από την οποία συνήθιζαν να εφορμούν οι τράτες. Περίμεναν εκεί για ώρες, με νερό, τοστάκια και αντικουνουπικό, μέχρι να εμφανιστούν οι παραβάτες. Σε άλλη επιχείρησή τους εντόπισαν από την ξηρά με τη διόπτρα νυκτός δύο σκάφη να κινούνται ύποπτα. Τοποθέτησαν δύο ομάδες λιμενικών σε κολπίσκους όπου πιθανολογούσαν ότι θα έδεναν οι τράτες και για αντιπερισπασμό έβγαλαν το σκάφος τους για περιπολία. Δύο λεπτά μετά τον απόπλου του οι τράτες σκόρπισαν, κάποιους τους είχε ειδοποιήσει. Κατευθύνθηκαν στα σημεία όπου παραμόνευαν οι άντρες του λιμενικού και έπεσαν στην παγίδα. Δέκα αυτοσχέδιες τράτες πιάστηκαν με παρόμοιες μεθόδους το 2013.

Η οργάνωση των παράνομων αλιέων στην περιοχή δυσχεραίνει τους ελέγχους. «Πρόκειται για κανονική μαφία» λέει ο ψαράς Δημήτρης Κουτσούμπας. Πέρα από τους τσιλιαδόρους της στεριάς, οι οποίοι αμείβονται με 20 ευρώ για να παρακολουθούν πότε βγαίνει το σκάφος του Λιμενικού, υπάρχουν και αυτοί της θάλασσας. Ενα σκάφος που διαθέτει ραντάρ προσποιείται ότι ψαρεύει κανονικά και σκανάρει την περιοχή. Εάν πλησιάζει άλλη βάρκα ειδοποιεί τα τρατάκια που κινούνται ολόγυρά του. Σε περίπτωση που εντοπιστούν από το Λιμενικό κόβουν τα σχοινιά και ρίχνουν τα αυτοσχέδια δίχτυα τους στον πάτο της θάλασσας. Μαρκάρουν το σημείο στο GPS και επιστρέφουν αργότερα για να τα ανασύρουν. Στο τέλος αυτές οι φατρίες μοιράζονται τα κέρδη από την πώληση της γαρίδας.

Ακόμη και μια συμβατική περιπολία του Λιμενικού δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ενα σκάφος με έδρα την Πρέβεζα καλύπτει όλο τον Αμβρακικό. Οταν βγαίνουμε με αυτό έχει καλοσύνη, όπως λένε οι ντόπιοι. Παρά την απάνεμη πορεία μας κάθε τόσο πρέπει ένα από τα μέλη του πληρώματος να καθαρίζει τα τζάμια που θολώνουν από την υγρασία. Σε κάθε σταμάτα-ξεκίνα για έλεγχο καϊκιών οι παλιές εξωλέμβιες μηχανές αγκομαχούν και μας πνίγουν σε ένα σύννεφο καπνού.

Οχι μακριά από μια δαντελωτή πλαγιά της Αιτωλοακαρνανίας το Λιμενικό ελέγχει τον Λάμπρο Σάλιαρη, πρώην οικοδόμο που άλλαξε επάγγελμα όταν πάγωσε ο κατασκευαστικός κλάδος. «Τις τράτες πρέπει να πιάσετε» λέει στους λιμενικούς καθώς δείχνει τα χαρτιά του. Εκείνοι τον ρωτούν γιατί δεν βοηθούν οι συνάδελφοί του. Γιατί δεν καταγγέλλουν τους παραβάτες; «Κοτάς να πας και να πεις κάτι;» τους λέει. «Κι αν μια μέρα ρίξουν ένα στουπί και μου κάψουν το καΐκι;».   

Αυτοί που αντιστέκονται. Οι περισσότεροι ψαράδες του Αμβρακικού δεν σιωπούν μόνο για τον φόβο των αντιποίνων. Μοιράζονται και τη νοοτροπία ότι δεν πρόκειται να γίνουν καταδότες - ακόμη κι αν με την υπεραλίευση ζημιώνονται και οι ίδιοι. Πηγές του Λιμενικού αναφέρουν ότι επτά στους δέκα που χρησιμοποιούν τράτες στον κόλπο είναι επαγγελματίες αλιείς. Οι ψαράδες από την πλευρά τους μιλούν για μικρότερη αναλογία και ρίχνουν τις ευθύνες σε ερασιτέχνες: δημοσίους υπαλλήλους ή ελεύθερους επαγγελματίες που βρήκαν στις αυτοσχέδιες τράτες μια επικερδή δραστηριότητα.

Υπάρχουν όμως και οι επαγγελματίες αλιείς που αντιδρούν. Θα τους βρεις κυρίως στη Βόνιτσα. Εχουν χέρια τραχιά και πρόσωπα ηλιοκαμένα. Ενας από αυτούς, ο Γιάννης Ζήσης, λέει ότι αγόρασαν μια βάρκα με τον σύλλογό τους για να περιπολούν οι ίδιοι στον κόλπο. Ακόμα και αυτή τη βάρκα αναγκάζονται να κρύβουν κάθε τόσο σε διαφορετικούς κολπίσκους, καθώς οι τσιλιαδόροι την έχουν αντιληφθεί και την παρακολουθούν.

«Μας μεγάλωσε ο πατέρας μας από τη θάλασσα. Την ίδια δουλειά κάνω τώρα εγώ και ο αδελφός μου. Θέλουμε να βρουν κάτι και τα παιδιά μας» λέει ο Γιάννης Ζήσης. Ο πρόεδρος του Συλλόγου Αλιέων Βόνιτσας Δημήτρης Κουτσούμπας είναι από τους πιο δραστήριους στη μάχη με τις τράτες. Εχει απευθυνθεί σε βουλευτές, ζητεί τη συνδρομή του Λιμενικού, λέει ότι δεν μπορεί να μείνει με σταυρωμένα χέρια. Βασικό του αίτημα είναι η τροποποίηση του νόμου. «Πρέπει να είναι ποινική παράβαση το ψάρεμα με τράτα στον Αμβρακικό. Να πηγαίνουν Αυτόφωρο. Ισως αυτό τους αποθαρρύνει» λέει. Πιο αυστηρές ποινές ζητεί και ο Γιάννης Ζήσης. «Πρέπει να αλλάξει το πλαίσιο. Εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά από μόνοι μας», λέει. «Ακόμα κι αν ξέρουμε ποιοι είναι. Τι θα κάνουμε, τσαμπουκά ή ναυμαχία;».

Η τράτα στο πέλαγος και στον Αμβρακικό

Η τράτα αποτελείται από ένα μεγάλο δίχτυ που καταλήγει σε έναν μακρύ σάκο. Την ώρα του ψαρέματος έχει μήκος 40 με 60 μέτρα και ο σάκος από μόνος του φτάνει τα πέντε μέτρα. Οι «πόρτες» είναι δύο σιδερένιες ορθογώνιες κατασκευές που σέρνονται στον βυθό, ισορροπούν το δίχτυ και το κρατούν ανοιχτό. Στο πέρασμά της η τράτα παγιδεύει ψάρια, όστρακα αλλά και γόνο. Ο,τι ζει στον πυθμένα της θάλασσας. Στα βαθιά νερά πιάνει καραβίδες, μπακαλιάρους, μπαρμπούνια, κουτσομούρες και πεσκανδρίτσες.

Οι κανονισμοί αλιείας επιτρέπουν τη χρήση της στο πέλαγος, 1,5 ναυτικό μίλι μακριά από την ακτή. Κανονικά οι μηχανότρατες ψαρεύουν σε βάθη άνω των 50 μέτρων και το μήκος των σκαφών κυμαίνεται στα 10 με 15 μέτρα. Υποχρεούνται να φέρουν το μαύρο κουτί, δορυφορικό σύστημα εντοπισμού που μπορεί ανά πάσα στιγμή να βρει τη θέση τους στο χάρτη για να διαπιστώσουν οι Αρχές εάν οι τράτες χρησιμοποιούνται στη σωστή απόσταση από τη στεριά. Οι αυτοσχέδιες τράτες του Αμβρακικού Κόλπου όμως, αν και μιμούνται τις κανονικές, εμφανίζουν σημαντικές διαφορές. Τα δίχτυα τους είναι πιο μικρά. Ψαρεύουν στα 15 μέτρα βάθος, όπου συνήθως φωλιάζει η γαρίδα. Και τα σκάφη που εξοπλίζονται με αυτή την πατέντα μπορεί να μην ξεπερνούν τα πέντε μέτρα μήκος.