«Τα τελευταία χρόνια, και στην περιοχή της Πρέβεζας, έχουμε γίνει αυτόπτες μάρτυρες της εκτεταμένης ζημιάς που μπορεί να κάνει σε ελιές, εσπεριδοειδή, ακτινίδια αλλά και πολλά ακόμα καρποφόρα δέντρα» επισημαίνει ο Σύλλογος Γεωπόνων ο οποίος αναφέρεται αναλυτικά στα συμπτώματα και τις μεθόδους αντιμετώπισης, ενώ ταυτόχρονα συνιστά στους παραγωγούς, για οποιοδήποτε ύποπτο σύμπτωμα παρατηρούν στα δέντρα τους να συμβουλεύονται τους αρμόδιους γεωπόνους προκειμένου να λάβουν τις κατάλληλες οδηγίες χειρισμού και αντιμετώπισης.

Εικ. 3: Χαρακτηριστική "όψη φελλού" σε εγκάρσια τομή κορμού ελιάς.

Τι είναι η ίσκα: Η ίσκα είναι σοβαρή μυκητολογική ασθένεια του ξύλου. Η ασθένεια, αν και το αίτιό της δεν έχει διερευνηθεί πλήρως, αποδίδεται σε δύο βασιδιομύκητες τον Phellinus igniarius και τον Stereum hirsutum. Η ασθένεια μεταδίδεται με τα σπόρια των μυκήτων τα οποία μεταφέρονται με τον άνεμο ή με τα εργαλεία κλαδέματος και εισέρχονται στο ξύλο από πληγές του φλοιού. Τα εργαλεία κλαδέματος παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διάδοση της ασθένειας γιατί μπορεί να μεταδώσουν την ασθένεια από δέντρο σε δέντρο και από χωράφι σε χωράφι πολύ εύκολα.

Συμπτώματα: Το σύνολο σχεδόν της υπάρχουσας βιβλιογραφίας αφορά το αμπέλι και τη συμπτωματολογία της ίσκας σε αυτό. Στο αμπέλι χαρακτηριστικό σύμπτωμα αποτελεί η μεσονεύρια χλώρωση (κιτρίνισμα) των φύλλων. Στο σημείο του ξύλου που έχει προσβληθεί εμφανίζεται σήψη και καστανός μεταχρωματισμός. Το ξύλο, κυρίως στην περιοχή της εντεριώνης γίνεται μαλακό, εύθρυπτο και αποκτά φελλώδη υφή. Η νέα βλάστηση την άνοιξη εκπτύσσεται καχεκτική ή δεν εκπτύσσεται καθόλου. Όσο η ασθένεια προχωρεί στο ξύλο, μπλοκάρει σταδιακά την κυκλοφορία στα αγγεία με αποτέλεσμα να εμφανίζεται μάρανση και κατόπιν ξήρανση ολόκληρων κλάδων ή βραχιόνων. Εάν η προσβολή έχει γίνει χαμηλά στον κορμό μπορεί να παρατηρηθεί και ξήρανση ολόκληρου του δέντρου η οποία γίνεται συνήθως απότομα (αποπληξία). Εάν κόψουμε έναν προσβεβλημένο κλάδο σε εγκάρσια τομή παρατηρούμε τον καστανό μεταχρωματισμό του ξύλου και τη φελλώδη, αλλοιωμένη υφή του.

Εικ. 4: Ξήρανση δέντρων ελιάς προσβεβλημένων από ίσκα.

Ποιά είδη προσβάλλει: Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω η ίσκα έχει καταγραφεί και μελετηθεί ως ασθένεια του αμπελιού. Παρόλα αυτά τα τελευταία χρόνια έχει βρεθεί να προσβάλλει και πολλές άλλες δενδρώδεις καλλιέργειες πλήν του αμπελιού. Στην Πρέβεζα έχουν καταγραφεί σοβαρές προσβολές σε εσπεριδοειδή, ελιές και ακτινίδια. Η εξέλιξη της ασθένειας στη φύση είναι συνήθως αργή. Προσβάλλονται κάποια μεμονωμένα δέντρα και αν δεν "πειραχτούν" η μετάδοση στα γειτονικά δέντρα μπορεί να διαρκέσει και χρόνια. Εάν όμως γίνει κλάδεμα του προσβεβλημένου δέντρου, τότε μπορεί πολύ εύκολα να μεταδοθεί η ασθένεια με τα εργαλεία κλαδέματος.

Μέθοδοι αντιμετώπισης: Επειδή από τη στιγμή που θα προσβληθεί ένα δέντρο από τον μύκητα η αντιμετώπιση με χημικά είναι σχεδόν αδύνατη, μόνος ασφαλής τρόπος αντιμετώπισης είναι η λήψη προληπτικών μέτρων για την αποφυγή της μόλυνσης. Συνολικά τα μέτρα αυτά μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:

1.Αποφυγή κλαδέματος με υγρό καιρό. Το κλάδεμα των δέντρων πρέπει να γίνεται σε ηλιόλουστες μέρες και εάν είναι δυνατόν χωρίς ισχυρό άνεμο.

2.Αποφυγή (όσο είναι δυνατόν) των μεγάλων τομών κλαδέματος. Όταν αυτές είναι αναγκαίες θα πρέπει να γίνεται επάλειψη των τομών με κατάλληλο μυκητοκτόνο σκεύασμα.

3.Προσεκτική απολύμανση των κλαδευτικών εργαλείων. Όταν ξεκινάμε κλάδεμα σε ένα χωράφι τα εργαλεία πρέπει να απολυμαίνονται υποχρεωτικά πριν και μετά το κλάδεμα. Εννοείται ότι όταν κλαδεύουμε ένα δέντρο που θεωρείται "ύποπτο" θα πρέπει να απολυμάνουμε αμέσως μετά τα εργαλεία πριν προχωρήσουμε στο επόμενο δέντρο.

4. Τα κλαδέματα που συγκεντρώνονται από ένα προσβεβλημένο ή ύποπτο δέντρο θα πρέπει να συλλέγονται επιμελώς στην άκρη του χωραφιού και να καταστρέφονται με καύση.

5. Σε δέντρα που έχουν προσβληθεί και έχουν νεκρωθεί μερικώς, η σωστή αντιμετώπιση είναι να κόβουμε τα προσβεβλημένα κλαδιά μέχρι του σημείου που θα συναντήσουμε υγιές ξύλο. Στη συνέχεια ψεκάζουμε με μυκητοκτόνο ή κάνουμε επάλειψη των τομών κλαδέματος, προκειμένου να "σώσουμε" το υπόλοιπο δέντρο.

6. Μετά από έντονη χαλαζόπτωση ή παγετό συνιστάται ένας ψεκασμός με κατάλληλο μυκητοκτόνο, γιατί δημιουργούνται πληγές που μπορεί να αποτελέσουν πύλες εισόδου του μύκητα.

Από όλα τα παραπάνω μέτρα αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι η απολύμανση των κλαδευτικών εργαλείων. Οι περισσότερες περιπτώσεις εκτεταμένης προσβολής που έχουν καταγραφεί στην περιοχή μας, οφείλονται σε μολυσμένα κλαδευτικά εργαλεία. Εάν τα εργαλεία έχουν χρησιμοποιηθεί προηγουμένως σε χωράφι που υπάρχουν προσβεβλημένα δέντρα, μπορεί πολύ εύκολα να μεταδώσουν το μόλυσμα στο επόμενο χωράφι που θα χρησιμοποιηθούν, και μάλιστα η προσβολή μπορεί να είναι σχεδόν καθολική. Συνήθως στην περίπτωση αυτή ο παραγωγός αντιλαμβάνεται το πρόβλημα την επόμενη ή τη μεθεπόμενη άνοιξη όταν θα δεί τα δέντρα του να εμφανίζουν καχεκτική νέα βλάστηση, μικροφυλλία, τοπικές ξηράνσεις κλάδων κλπ.

Για την απολύμανση των εργαλείων μπορούν να χρησιμοποιηθούν:

• διάλυμα 10% χλωρίνης οικιακής χρήσης σε νερό, ή

• 70% οινόπνευμα εμπορίου ή

• άλλα εγκεκριμένα απολυμαντικά σκευάσματα

Εφαρμογή των διαλυμάτων απολύμανσης γίνεται με:

• Εμβάπτιση των εργαλείων κ.ά. επί δύο (2) τουλάχιστον λεπτά.

• Ψεκασμό πλήρους κάλυψης επιφανειών.

Τέλος συνιστούμε στους παραγωγούς, για οποιοδήποτε ύποπτο σύμπτωμα παρατηρούν στα δέντρα τους να συμβουλεύονται τους αρμόδιους γεωπόνους προκειμένου να λάβουν τις κατάλληλες οδηγίες χειρισμού και αντιμετώπισης.

Σημείωση: Όλες οι εικόνες εκτός της (1) είναι από καλλιέργειες της περιοχής της Πρέβεζας.