Ακολουθεί το αφιέρωμα (1-5-2013):
«Η δουλειά του αληθινού ανθρώπου, δεν είναι να περάσει τη ζωή του όπως-όπως, αλλά να ξέρει πως να τη ζήσει πλάι στους άλλους, για να είναι ικανός να τους βοηθά, να τους ανεβάζει διαρκώς, να τους είναι χρήσιμος, χωρίς ποτέ να τους γίνεται βάρος και εμπόδιο, στο δρόμο του καλού και του αγαθού...». Τα λόγια αυτά ανήκουν στον Ναπολέοντα Σουκατζίδη. Εκτελέστηκε την πρωτομαγιά του '44, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Ένας από τους 200, ένας από τους πιο γνωστούς. Ένας από τους 200 Κομμουνιστές και ΕΑΜικούς, που εκτελέστηκαν, στην πιο δοξασμένη για τους αγώνες της γειτονιά της Αττικής. Το κροτάλισμα των πολυβόλων ακούστηκε πολλές φορές. Και μετά σιωπή. Και αργότερα πόνος, οδυρμός, θλίψη και υπόσχεση. Υπόσχεση εκδίκησης και λευτεριάς.
Το... αεράκι της θυσίας για την πατρίδα και τον άνθρωπο μας μεταφέρει στην Πρέβεζα. Λίγο πιο έξω στον Άγιο Θωμά. Εκεί, καταθέσεις στεφάνων, λουλουδιών και μερικές υψωμένες γροθιές, μας θυμίζουν πως εκεί υπάρχει το μνημείο του Σταύρου Μ. Κάππα. Ποιος όμως είναι ο Σταύρος Κάππας; Πόσα γνωρίζουμε γι' αυτόν. Για ποιο λόγο αποτελεί σύμβολο αγώνα, θυσίας και ιστορικής μνήμης και επιλέγεται εκείνος ο τόπος για εκδηλώσεις; Πόσοι γνωρίζουν ότι ο Σταύρος Κάππας ήταν ανάμεσα στους 200 ήρωες της Καισαριανής, που απέδειξαν ότι οι πραγματικοί αγωνιστές δε λυγάνε ούτε μπροστά στα πολυβόλα του κατακτητή;
Το www.atpreveza.gr, θέλοντας να αναδείξει τους Πρεβεζάνους αγωνιστές που έδωσαν τη ζωή τους για το λαό και την πατρίδα, επιχειρεί να «φωτίσει» την ιστορική μνήμη, με τη βοήθεια της Σίλβιας Κάππα-Μούτσιου (κόρης του αδερφού του Σταύρου Κάππα) και με τη συνοδεία της κας Κίτσας Σουρτζή, Προέδρου του Συλλόγου Γυναικών του Αγίου Θωμά.
«Η οικογένεια ήρθε από τη Μικρά Ασία. Διώχθηκαν δύο φορές από εκεί. Στο Αϊβαλί είχαν το σπίτι τους. Από 'κει, μετά την καταστροφή πέρασαν στη Θεσσαλονίκη. Ο πατέρας του Σταύρου όμως, ο Μιχαήλ Κάππας, πέθανε εκεί, στο Αϊβαλί από ξαφνική ασθένεια. Ήταν γεωργός και σχετικά ευκατάστατος. Η γυναίκα του -και γιαγιά μου- πήγε χήρα στη Θεσσαλονίκη. Ήταν μόλις 27 ετών, με 5 παιδιά. Την έλεγαν Μυρσίνη Χαμαλέλη», μας αναφέρει η κα. Σίλβια Κάππα και προσθέτει για το πως έφτασε στον Άγιο Θωμά Πρέβεζας, η προσφυγική οικογένεια: «Στη Θεσσαλονίκη η Μυρσίνη, εξαιτίας της μεγάλης φτώχειας έδωσε το ένα της παιδί. Την κόρη της Ελένη, την οποία έδωσε σε μία οικογένεια και η οποία ζει ακόμη και σήμερα σε προχωρημένη βέβαια ηλικία. Η Ελένη έμοιαζε πάρα πολύ στον πατέρα μου Δημητρό. Στη Θεσσαλονίκη δεν θυμάμαι αν χάθηκε σε ηλικία 10 ετών, εντελώς ξαφνικά, στον ύπνο του και ο άλλος αδερφός του Σταύρου, ο Γιώργος ή αν αυτό έγινε όταν η οικογένεια ήρθε στον Άγιο Θωμά. Έμειναν λοιπόν, ο Δημητρός, ο Σταύρος και η Δέσποινα. Στον Άγιο Θωμά η φτώχεια ήταν μεγάλη. Η γιαγιά μου (Μυρσίνη) δούλευε όπου έβρισκε, σε ασβεσταριές, για να μπορέσει να τα βγάλει πέρα.
Τον Σταύρο, εγώ αχνά τον θυμάμαι, έλεγαν πως ήταν ένα σοβαρό παιδί, ψηλό και καστανόξανθο».
Η κα. Σίλβια μας αναφέρει για τη συμμετοχή του Σταύρου Μ. Κάππα στο αριστερό-κομμουνιστικό κίνημα της εποχής: «Ο Σταύρος πήγε στην Αθήνα για να ξεκινήσει σε μία σχολή και να γίνει ράφτης. Θα ήταν 19 ετών, από ότι έχω ακούσει. Εκεί, στην Αθήνα, εντάχθηκε στην Αριστερά. Συνελήφθη με τη δικτατορία του Μεταξά και τον έκλεισαν στις φυλακές Αβέρωφ.
Από τις φυλακές Αβέρωφ μεταφέρθηκε στη συνέχεια, μαζί με άλλους στην Ακροναυπλία.
Δεν θυμάμαι αν τον επισκέφτηκαν εκεί, αν τους δόθηκε άδεια, δε το θυμάμαι καθόλου...».
Κατόπιν η κα. Σίλβια θυμίζει μία από τις πιο μελανές στιγμές στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Η τότε Κυβέρνηση δεν άφησε τους εξόριστους της Ακροναυπλίας να πολεμίσουν στο μέτωπο, τους κράτησε φυλακισμένους και τους παρέδωσε στους κατακτητές. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Σταύρος Κάππας.
«Ο Σταύρος δεν βγήκε από τη φυλακή και στο μεταξύ ήρθαν οι Γερμανοί και ακολούθησε η Κατοχή. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής μεταφέρθηκε στις φυλακές στο Χαϊδάρι. Από εκεί τον πήραν». Η κα Σίλβια καταθέτει πως μαζί του στις φυλακές ήταν ακόμη ένας Πρεβεζάνος, ο οποίος ευτυχώς δεν εκτελέστηκε: «Μαζί με τον Σταύρο στις φυλακές, ήταν κι ένας Κύρλας, γιατρός από τον Ωρωπό. Αυτός έφαγε πολύ ξύλο, σχεδόν τρελάθηκε, κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του και τελικά τον άφησαν να φύγει. Θυμάμαι όταν ήμουν 11 ετών με τη γιαγιά μου στις ελιές, όταν τον έβλεπε έβαζε συνεχώς τα κλάματα. Μπορεί να ήταν κι άλλοι Πρεβεζάνοι μαζί του, αυτό δε το ξέρω...».
Η σορός του Σταύρου Κάππα δεν επέστρεψε στον ήσυχο Άγιο Θωμά. Έμελλε να μείνει εκεί. Στον τόπο θυσίας του ελληνικού λαού. «Κάποια φορά στις αρχές του '90 βρέθηκα στην Καισαριανή, αλλά δεν μπόρεσα να μπω στο Σκοπευτήριο. Ήταν κλειστός ο χώρος ή κάτι τέτοιο. Δεν μπορώ να θυμηθώ πως δέχθηκαν στον Άγιο Θωμά την είδηση της εκτέλεσης. Αυτό που δυστυχώς έγινε, είναι πως με μία πυρκαγιά στο σπίτι, καταστράφηκαν φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα του Σταύρου, που θα ήταν πολύ χρήσιμα σήμερα για την ιστορική μνήμη.
Η γιαγιά μου παντως θυμάμαι ότι ήταν τόσο στενοχωρημένη, που δεν ήθελε να πάει ούτε στην εκκλησία», μας είπε η κα. Σίλβια.
Και το «ταξίδι» μας στην ιστορία αγώνων του πρεβεζάνικου λαού, συνεχίστηκε: «Ο πατέρας μου και αδερφός του Σταύρου, ο Δημητρός, μιλούσε συνέχεια για τον Σταύρο. Θυμάμαι πως την ημέρα που κηρύχθηκε η δικτατορία το '67, τον σταμάτησαν στο δημόσιο δρόμο, τον οδήγησαν στις φυλακές της Πρέβεζας και από εκεί στη Γυάρο. Ήταν καμιά 50αριά χρονών και δε σεβάστηκαν ούτε το γεγονός ότι ήταν ασθενικός. Ήταν κι ο Πολύζος με το ψαράδικο μαζί και άλλοι... Ήταν στο ΕΑΜ και είχε κάνει και παλαιότερα εξορία, αυτή τη φορά στη Μακρόνησο. Εκεί ερχόταν να τους ευλογήσει και ο Στυλιανός μετέπειτα Μητροπολίτη Πρέβεζας. Τι να πούμε...»
Η κα. Σίλβια θυμάται και τη δική της ταλαιπωρία επί Χούντας: «Είχα πάει στην Αστυνομία για πάρω την άδεια και να μπορέσω να φύγω για δουλειά στη Γερμανία. Ένας υποδιοικητής ονόματι Φρούντζος, μου δείχνει έναν παχύ φάκελο και μου τον δείχνει σαν δικό μου. Εγώ του λέω: κ. Φρούντζο, εγώ γεννήθηκα το '42. Λέτε να βγήκα στο βουνό το '44;».
Από την κα. Σίλβια μάθαμε ότι ο Άγιος Θωμάς τότε υπαγόταν στο σταθμό Χωροφυλακής, που είχε έδρα τη Σμυρτούλα και για να πάει ο πατέρας της, Δημητρός Κάππας στην Πρέβεζα, έπρεπε πρώτα να κάνει το δρομολόγιο Πρέβεζα-Σμυρτούλα και από 'κει να επιστρέψει «νομίμως» στην Πρέβεζα.
Η μνήμη της κας. Σίλβιας ανατρέχει και στον πρόσφατα αδικοχαμένο Λάκη Κάππα, στον τόπο που ήταν η... ζωή του, τη θάλασσα.
«Οι Γερμανοί είχαν επικηρύξει τον πατέρα μου με 30 λίρες. Ήμασταν στη βάρκα, εγώ και ο Λάκης και μας έφερε στο σπίτι ο πατέρας μου, εν μέσω πυροβολισμών. Του την είχαν στήσει πλάι στη θάλασσα για να του πάρουν το κεφάλι.
Η Χούντα μας κυνήγησε και σε ό,τι αφορά τον Λάκη. Είχαμε κάνει όλα τα χαρτιά για να πάει στο σπίτι των κωφαλάλων, φτάσαμε μέχρι τα... σκαλιά, αλλά όταν είδαν ποιοι είμαστε, τότε δεν μας δέχονταν».
Η κα. Σίλβια μας είπε και για τους Έλληνες συνεργάτες των Γερμανών, που τους χαρακτήρισε «τσιράκια», ενώ ένα από τα αδέρφια της, ο Σταύρος Κάππας του Δημήτρη, πέθανε στα 14, λόγω όγκου στο κεφάλι. Δεν το έφερε η τύχη να είναι ο συνεχιστής του συνονόματού του.
Ας πάμε όμως στην αρχή του κείμενου μας, παραθέτοντας ποιος είναι ο Ναπολέων Σουκατζίδης:
«Το πρωί 1η Μαΐου στο Χαϊδάρι, μετά το προσκλητήριο άρχισε η εκφώνηση του καταλόγου των μελλοθανάτων που συντάχτηκε σε ειδικό γραφείο της οδού Μέρλιν όπου συστεγάζονταν τα Ες-Ες με την Ειδική Ασφάλεια. Με τον αριθμό 71, εκφωνήθηκε το όνομα Ναπολέων Σουκατζίδης, ο οποίος επειδή γνώριζε τη γερμανική γλώσσα εκτελούσε χρέη διερμηνέα. Τότε επεμβαίνει ο διοικητής του στρατοπέδου Καρλ Φίσερ (Karl Fischer). - «Όχι εσύ! Όχι εσύ Ναπολέων! ».
Η απάντησή του θα μείνει σύμβολο αυτοθυσίας :
- «Δέχομαι, κύριε διοικητά, τη ζωή, με τον όρο πως δεν πρόκειται να την πάρω από άλλο κρατούμενο. Μόνο όταν η θέση μου μείνει κενή!».
Τους φόρτωσαν και τους 200 σε έξι αυτοκίνητα και τους οδήγησαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Στη διαδρομή ως το Σκοπευτήριο οι μελλοθάνατοι πέταξαν μέσα από τα αυτοκίνητα σημειώματα με διευθύνσεις των δικών τους με κάποιο μήνυμα. Στο Σκοπευτήριο τους χώρισαν σε εικοσάδες. Στην τελευταία εικοσάδα έβαλαν τον Σουκατζίδη, για να μπορέσουν να τον χρησιμοποιήσουν ως διερμηνέα. Η πρώτη εικοσάδα πήρε θέση απέναντι από τις κάννες των όπλων. Ο επικεφαλής των Γερμανών γύρισε προς τον Σουκατζίδη:
- Ρώτησέ τους αν έχουν τίποτα να πουν.
Ο Σουκατζίδης μεταφράζει. Και τότε με μια φωνή οι μελλοθάνατοι απαντούν:
- Ζήτω η Ελλάδα. Ζήτω η λευτεριά!
Τώρα είναι η σειρά της δεύτερης εικοσάδας, αλλά πριν πάρουν θέση απέναντι στο εκτελεστικό απόσπασμα οι κατακτητές τούς υποχρεώνουν να φορτώσουν τους νεκρούς στα αυτοκίνητα. Η ίδια σκηνή θα επαναληφθεί αρκετές φορές, ώσπου στο τέλος δεν είχε μείνει κανείς ζωντανός από τους 200. Μόνο την τελευταία εικοσάδα την μετέφεραν οι Γερμανοί».
Αυτή ήταν ίσως μία από τις τελευταίες φράσεις στο νήμα της ζωής του Σταύρου Κάππα: «Ζήτω η Ελλάδα, ζήτω η λευτεριά». Είτε η αρκετά συχνή: «Ζήτω το ΕΑΜ! Γεια σας αδέρφια! Εκδίκηση!»
Ο Σουκατζίδης πρόλαβε να γράψει σε ένα κομμάτι ύφασμα μια τελευταία φράση στον αγαπημένο του πατέρα:
«Φώτην Σουκατζίδην, Αρκαλοχώρι, Ηρακλείου, Κρήτης,
Πατερούλη,
Πάω για εκτέλεση, να 'σαι περήφανος για τον μονάκριβο γιο σου. Ν' αγαπάς και να λατρεύεις την κορούλα σου και την αδερφούλα μου, κι οι δυο μεγάλοι άνθρωποι.
Γεια, γεια πατερούλη.
Ναπολέων ΣΟΥΚΑΤΖΙΔΗΣ».
Ο Νίκος Μαριακάκης πρόλαβε να γράψει: «Καλύτερα να πεθαίνει κανείς στον αγώνα για τη λευτεριά, παρά να ζει σκλάβος» και ο Μήτσος Ρεμπούτσικας: «Αγαπημένοι μου, ο θάνατός μου δε θα πρέπει να σας λυπήσει, αλλά να σας ατσαλώσει πιο πολύ για την πάλη που διεξάγετε. Σφίξτε τις καρδιές σας και βγείτε παλικάρια απ' τη νέα δοκιμασία. Ετσι θα μας τιμήσετε καλύτερα. Οταν ο άνθρωπος δίνει τη ζωή του για ανώτερα ιδανικά, δεν πεθαίνει ποτέ. Με πολλή αγάπη. Σας φιλώ Μήτσος ΡΕΜΠΟΥΤΣΙΚΑΣ».
Ο Σταύρος Κάππας άραγε πρόλαβε να γράψει κάτι στη μάνα του Μυρσίνη; Στα αδέρφια του; Εκεί στη μικρή «γωνίτσα» στον Άγιο Θωμά;
Ίσως η σιωπή να λέει πολύ περισσότερα για την πρεβεζάνικη κοινωνία, ώστε να διδαχθεί από τέτοιους αγώνες. Ιδιαίτερα όταν σήμερα υπάρχουν κάποιοι που υμνούν τους δολοφόνους του.
Ας κλείσουμε όμως με τους στίχους του Γιάννη Ρίτσου:
«Θυμηθείτε το: αν η ελευθερία δεν βαδίσει στα χνάρια του αίματός μας, εδώ θα μας σκοτώνουν κάθε μέρα. Γεια σας» Γιάννης Ρίτσος, «Σκοπευτήριο Καισαριανής».
Κείμενο: Παναγιώτης Τσόγκας
