Η διαχείριση των απορριμμάτων στην Ήπειρο, όπως και γενικότερα στη χώρα, αποτέλεσε διαχρονικά το αντικείμενο έντονων τριβών και αντιπαραθέσεων, κινητοποιήσεων και δικαστικών διενέξεων, χωρίς ωστόσο να οδηγηθούμε σε μια βιώσιμη λύση που να σέβεται το περιβάλλον, την ποιότητα ζωής και την υγεία των πολιτών, την αποτροπή εξάντλησης των φυσικών πόρων και αγαθών, την οικονομική δυνατότητα των κατοίκων.
Έντονα έχει επανέλθει στην επικαιρότητα το τελευταίο χρονικό διάστημα το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Ήπειρο, κυρίως μέσω της αντιπαράθεσης που έχει προκύψει ανάμεσα στον ΦΟΔΣΑ και την Περιφέρεια Ηπείρου. Με αφορμή την αντιπαράθεση αυτή, αναδείχτηκε το πολύ σημαντικό θέμα του κόστους διαχείρισης των απορριμμάτων στην Ήπειρο.
Εν μέσω μάλιστα της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης το κόστος για τους Δήμους της Ηπείρου εκτινάσσεται σε δυσθεώρητα ύψη.
Ενδεικτικά αναφέρουμε πως για το Δήμο Πρέβεζας, για το 2021-2022, το κόστος μεταφοράς στη Μονάδα Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) των 12.650 τόνων σύμμεικτων απορριμμάτων που περίπου παράγεται στο Δήμο ετησίως, προϋπολογίζεται σε 498.814,80 € ( 31,80 € / τόνο). Αν προσθέσουμε και τα 632.500 € που αφορούν το (προκαθορισμένο και εγγυημένο) κόστος εισόδου φτάνουμε αισίως τα 1.130.500 €. Στα παραπάνω θα πρέπει να προστεθούν και τα κόστη μεταφοράς 5.000 περίπου τόνων του υπολείμματος (37-40 % περίπου της παραδοθείσης ποσότητας) από τη ΜΕΑ στο ΧΥΤΑ Καρβουναρίου αλλά και το κόστος ταφής αυτής της ποσότητας στο ΧΥΤΑ. Όλα τα παραπάνω αν γίνει μια αναγωγή στο σύνολο της Περιφέρειας αναδεικνύουν το Οικονομικό μέγεθος που διακυβεύεται.
Η αντιπαράθεση λοιπόν μεταξύ ΦΟΔΣΑ και Περιφέρειας Ηπείρου δεν είναι κεραυνός εν αιθρία, αλλά το αποτέλεσμα της στρεβλής στρατηγικής που έχει ακολουθηθεί μέχρι σήμερα και κυρίως λόγω των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων που εμπλέκονται στη διαδικασία. Αναδεικνύει επίσης όχι μόνο την έλλειψη συναίνεσης λόγω πολιτικών ή προσωπικών διαφορών, αλλά κυρίως την απουσία βιώσιμων λύσεων και στρατηγικών.
Ας εστιάσουμε λοιπόν στα σημεία της στρατηγικής που ακολουθήθηκε μέχρι σήμερα και είναι κατά τη γνώμη μας ιδιαιτέρως προβληματικά:
1. Στην Ήπειρο, ενώ είναι αδιαμφισβήτητο πως η διαχείριση των απορριμμάτων αποτελεί αρμοδιότητα του Α Βαθμού Αυτοδιοίκησης, την διαδικασία κατασκευής της μονάδας επεξεργασίας απορριμμάτων (ΜΕΑ) αλλά και των σταθμών μεταφόρτωσης ανέλαβε η Περιφέρεια Ηπείρου, καλύπτοντας το κενό που άφησε η αδυναμία των ίδιων των Δήμων να αναλάβουν την περάτωση έργων τέτοιου μεγέθους και πολυπλοκότητας.
2. Κατασκευάστηκε η Μονάδα Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) πριν ολοκληρωθούν οι υπόλοιπες υποδομές (ΣΜΑ κλπ).
3. Ο καθορισμός ελάχιστης εγγυημένης ποσότητας στο ύψος των 80χιλ. τόνων ετησίως με πρόβλεψη αποζημίωσης του Ιδιωτικού Φορέα διαχείρισης του εργοστασίου σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί ο στόχος αυτός, δρα ανταγωνιστικά προς την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων και την ανακύκλωση, που σύμφωνα με το ΕΣΔΑ αποτελούν ιεραρχικά ανώτερες επιλογές διαχείρισης αποβλήτων, καθώς δεσμεύει την Περιφέρεια στη λογική της διαχείρισης των σύμμεικτων απορριμμάτων.
4. Η υιοθέτηση της Ρήτρας αποκλειστικότητας όπου στη Σύμβαση Σύμπραξης για τη ΜΕΑ στο κεφ. 25.2 αναφέρεται ρητώς ότι «Η Περιφέρεια Ηπείρου θα λάβει κάθε αναγκαίο μέτρο στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, ώστε να εξασφαλίσει ότι οι ΟΤΑ / ΦΟΔΣΑ που εδρεύουν στην Εξυπηρετούμενη Περιοχή θα παραδίδουν το σύνολο των Σύμμεικτων Στερεών Αποβλήτων τους στη ΜΕΑ. Οποιαδήποτε παραβίαση των παραπάνω όρων από την Περιφέρεια Ηπείρου, αποτελεί Γεγονός Αποζημίωσης.». Θεωρούμε ότι ο συγκεκριμένος όρος, στην ουσία αναιρεί κάθε δυνατότητα αναθεώρησης της πολιτικής διαχείρισης των σύμμεικτων απορριμμάτων, τόσο από την Περιφέρεια και από τους Δήμους, καθώς, αν δεν αποκλείει οποιαδήποτε άλλη, εναλλακτική επιλογή για το σύνολο της διάρκειας της συγκεκριμένης σύμβασης, σίγουρα ωστόσο αποτελεί τετελεσμένο και λειτουργεί ως ένα ισχυρότατο αντικίνητρο για οποιαδήποτε ενδεχόμενη αναθεώρηση στο μέλλον.
5. Η κατασκευή μιας μόνο μεγάλης μονάδας ΜΕΑ για όλη την Ήπειρο.
6. Η αδυναμία κατασκευής χώρου ΧΥΤΥ εντός του οικοπέδου της Μονάδας λόγω περιορισμών που επέβαλλε η επιλογή της θέσης κατασκευής της ΜΕΑ.
7. Η επιλογή από την Περιφέρεια της «εξωτικής» ( για τους θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού) μεθόδου των ΣΔΙΤ, για την κατασκευή της Μονάδας Επεξεργασίας Απορριμμάτων(ΜΕΑ), κόστους 52,6 εκ, από τα οποία 20 εκ είναι επιδότηση μέσω ΕΣΠΑ. Η μονάδα αυτή εξασφάλισε, με την σύμβαση που υπογράφηκε το 2014, πως για τα επόμενα 25 έτη θα δέχεται ετησίως ελάχιστη εγγυημένη ποσότητα 80.000 τόνων από τους Δήμους της Ηπείρου, με προκαθορισμένη μάλιστα τιμή 50 €/τόνο ( η οποία σύμφωνα με το κεφ. 2.2.1 του παραρτήματος 6 της Σύμβασης αναπροσαρμόζεται για κάθε Συμβατικό έτος με βάση τη διακύμανση του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή). Το αποτέλεσμα είναι να φορτώνονται με ιδιαίτερα υψηλό κόστος οι Δήμοι αλλά να παρέχεται εγγυημένα μεγάλη κερδοφορία για την εταιρεία που διαχειρίζεται το εργοστάσιο, χωρίς μάλιστα κανένα επιχειρηματικό ρίσκο, έχοντας τη δέσμευση της πολιτείας για συγκεκριμένες ποσότητες απορριμμάτων ετησίως ( γεγονός μάλιστα που έρχεται σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή αλλά και Εθνική στρατηγική για τη μείωση των παραγόμενων απορριμμάτων).
Παρόλα αυτά έστω και με τον στρεβλό τρόπο που επελέγη δημιουργήθηκε ένα σημαντικό δίκτυο περιφερειακών υποδομών που καλούνται να λειτουργήσουν οι σημερινοί εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης μέσω του νέου περιφερειακού Φορέα τους (ΦΟΔΣΑ).
Όπως όλοι οι νεοσύστατοι φορείς έτσι και αυτός αντιμετώπισε προβλήματα στην εκκίνηση της λειτουργίας του τα οποία σε τεχνικό επίπεδο ξεπέρασε σχετικά γρήγορα και με επιτυχία.
Στα πλαίσια αυτά με χαρά διαπιστώσαμε την υιοθέτηση ενός κομβικού μέτρου από την πλευρά του ΦΟΔΣΑ, που αφορά την ενιαία τιμολογιακή πολιτική στην διαδικασία μεταφόρτωσης και λειτουργίας των ΣΜΑ για όλη την Ήπειρο. Θεωρούμε πως είναι ένα μέτρο που αποδίδει δικαιοσύνη μιας και επιμερίζει ισόποσα -άρα δίκαια- τα κόστη στο σύνολο των κατοίκων της Ηπείρου και εμπεδώνει την περιφερειακή συνεργασία και αλληλεγγύη.
Επίσης ιδιαίτερα θετική είναι η απόφαση του Φορέα να χρηματοδοτήσει την κατασκευή του ΣΜΑ Πρέβεζας ο οποίος είναι και ο μόνος που δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη.
Είναι βέβαια απορίας άξιο το πώς αυτές οι τόσο ευεργετικές για τους Δημότες μας καταψηφίστηκαν από τους εκπροσώπους μας της πλειοψηφίας της Δημοτικής Αρχής στο ΦΟΔΣΑ χωρίς μάλιστα επαρκείς πολιτικές εξηγήσεις.
Συμπερασματικά η παράταξή μας υιοθετώντας την αρχή του μικρότερου οικονομικού κόστους και του μέγιστου περιβαλλοντικού οφέλους καταθέτει τις ακόλουθες προτάσεις:
I. Επαναξιολόγηση του κόστους λειτουργίας των ΣΜΑ και των υπηρεσιών μεταφόρτωσης από το ΦΟΔΣΑ, μέσα από την διερεύνηση υιοθέτησης ενός διαφορετικού μικτού μοντέλου λειτουργίας με μόνιμο προσωπικό και ιδιώτες, το οποίο μπορεί να καταστεί οικονομικότερο και αποδοτικότερο.
II. Ολοκλήρωση, των Μονάδων επεξεργασίας βιοαποβλήτων (ΜΕΒ) που προβλέπονται από το ΠΕΣΔΑ, με παράλληλη διαλογή στην πηγή, ώστε να μειωθεί έως 40% ο όγκος των απορριμμάτων που μεταφέρονται στη ΜΕΑ από τους δήμους.
III. Ολοκλήρωση των υποδομών των πράσινων σημείων σε όλους τους Δήμους.
IV. Διεκδίκηση και αναζήτηση λύσεων και πρακτικών που εφαρμόζονται σε άλλες περιφέρειες και σε άλλες περιοχές της χώρας μας.
V. Ολοκληρωμένο πλάνο παρεμβάσεων για την διαμόρφωση νέας κουλτούρας διαχείρισης των απορριμμάτων από τους Δημότες μέσα από συνεχή ενημέρωση και υιοθέτηση ολοκληρωμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα σχολεία όλων των βαθμίδων της περιοχής μας.
Οι Δημοτικοί Σύμβουλοι της παράταξης «Στροφής στο Μέλλον»
Ευκλείδης Φονταράς
Βασίλης Κωστούλας
Αθανάσιος Ανωγιάτης
Παναγιώτης Λελοβίτης
