Μπορούμε σήμερα αυτό το πνεύμα της κοινωνικής οικονομίας να το κάνουμε μαθητικούς συνεταιρισμούς και σχολεία της κοινότητας; Μπορεί το σχολείο να συσχετιστεί με τα κοινωνικά κινήματα;

Ας δούμε μερικά σχολεία που λειτούργησαν με σχολικό συνεταιρισμό στον μεσοπόλεμο.

1. Δημοτικό Σχολείο Γοργόμυλου Πρέβεζας. Δάσκαλος Ευάγγελος Παπαϊωάννου. Έτος ίδρυσης 1924. Ιδρύθηκαν μαθητικό ταμιευτήριο, μαθητικός προμηθευτικός συνεταιρισμός, μαθητικό συνεταιριστικό πρατήριο, μαθητικό κουρείο, μαθητική βιβλιοθήκη και σχολικός κήπος.

2. Δημοτικό Σχολείο Πολύμυλου Κοζάνης. Δάσκαλος I. Τριανταφυλλίδης. Έτος ίδρυσης 1925. Λειτουργούσε τουλάχιστον έως και το 1937. Στην αρχή δημιουργήθηκε σχολικός κήπος και ακολούθησε η ίδρυση μαθητικού πρατηρίου γραφικής ύλης. Έγινε εμβολιασμός οπωροφόρων δέντρων και περίφραξη του σχολικού κήπου.

3. Δημοτικό Σχολείο Καστανιάς Βέροιας. Δάσκαλος Ευστράτιος Αθανασιάδης. Έτος ίδρυσης 1926. Ιδρύθηκαν σχολικό πρατήριο και σχολικό ταμιευτήριο, και υπήρξε συνεργασία και με άλλα σχολεία.

4. Αναγνωστοπούλειο Γεωργικό Σχολείο Κόνιτσας Ηπείρου. Έτος ίδρυσης 1929. Σκοπός του μαθητικού συνεταιρισμού ήταν να δώσει άμεσα οφέλη στα μέλη του και να τα εκπαιδεύσει πρακτικά στη λειτουργία του συνεταιρισμού, ώστε να γίνουν συνεταιριστικά στελέχη μετά την αποφοίτησή τους, λαμβάνοντας μέρος στην οργάνωση και τη διοίκηση των γεωργικών συνεταιρισμών του χωριού τους, καθώς και στην κοινοτική αυτοδιοίκηση. Μέλη του ήταν υποχρεωτικά όλοι οι μαθητές του σχολείου.

Ο συνεταιρισμός διαχειριζόταν εμπορεύματα, είχε λογιστικά βιβλία, ταμείο, αποθήκη, έδινε πιστώσεις, δεχόταν καταθέσεις, διέθετε τα προϊόντα των συνεταίρων και είχε μαθητικό δικαστήριο. Μέσω της συνεργασίας οι μαθητές αποκτούσαν έμπρακτα γνώσεις γεωργικής οικονομίας, μάθαιναν να κρατούν λογαριασμούς κ.λπ., αποκτούσαν αμοιβαία πίστη και τις αρετές της συνεργασίας, της αλληλοβοήθειας και της αλληλεγγύης.

Ο συνεταιρισμός αυτός λειτούργησε έως τον Οκτώβριο του 1940, όταν το σχολείο αναγκάστηκε να σταματήσει τη λειτουργία του εξαιτίας του πολέμου. Από τη σχολική χρονιά 1953-1954 το σχολείο άρχισε να λειτουργεί πάλι και την περίοδο 1955-56 σύστησε εκ νέου τον μαθητικό του συνεταιρισμό.

5. Δημοτικό Σχολείο Κάτω Κλεινών Φλώρινας. Δάσκαλος Ιωάννης Καλαϊτζίδης - έτος ίδρυσης αρκετά χρόνια πριν από το 1931. Το 1932 σταματά η λειτουργία του με την αποχώρηση του δασκάλου. Ύστερα από μία τριετία ο δάσκαλος επανέρχεται και γίνεται προσπάθεια ανασύστασής του.

6. Δημοτικό Σχολείο Νέας Σάντας Θεσσαλονίκης. Δάσκαλος Π. Χαραλαμπίδης. Έτος ίδρυσης 1931.

7. Δημοτικό Σχολείο Λαιμού Φλώρινας. Δάσκαλος Λάζαρος Βαφειάδης. Έτος ίδρυσης 1935. Είχε πλούσια δραστηριότητα: προμήθεια φθηνών ή και δωρεάν φαρμάκων, φροντίδα για την υγεία των παιδιών, οργάνωση μαθητικών συσσιτίων, σχολικού κήπου, πρατηρίου σχολικών ειδών, δεντροφυτεύσεων, κυκλοφορία σχολικού περιοδικού, συγκέντρωση λαογραφικού και ιστορικού υλικού, συνεργασία με τους τοπικούς παράγοντες και φορείς όπως η Εκκλησία, η Κοινότητα, η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών, ο γιατρός του χωριού, ο νομάρχης, οι γονείς κ.λπ. Παράλληλα επιδιώκονταν ο εμπλουτισμός των γνώσεων των μαθητών και η κοινωνική αγωγή.

Στα μεταπολεμικά χρόνια η Υπηρεσία Συνεταιριστι­κής Εκπαιδεύσεως (ΥΣΕ), με τη συμπαράσταση των υπουργείων της Εθνικής Παιδείας, της Γεωργίας και του Συντονισμού και με τη γόνιμη συνεργασία της ΑΤΕ, από τον Φεβρουάριο του 1954 άρχισε να εργάζεται για τη δημιουργία σχολικών συνεταιρισμών στη χώρα μας. Η προσπάθεια αυτή σημείωσε επιτυχία. Οι σχολικοί μας συνεταιρισμοί μέ­σα σε οκτώ χρόνια παρουσίασαν αξιόλογη αριθμητική αύξηση και αξιοπρόσεκτη εξέλιξη στον τρόπο λειτουργίας τους. Τα έξοδά τους, συνετά κατανεμημένα, ήταν για την προαγωγή των εργασιών σχολικών συνεταιρισμών, για κοινωνική δράση, για ανάγκες των σχολείων και για την εξυπηρέτηση των μελών. Υπολογίζεται ότι κατά το σχολικό αυτό έτος λειτούργησαν 1.000 περίπου σχολικοί συνεταιρισμοί.

Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι οι σχολικοί συνεταιρισμοί γίνονται όλο και περισσότερο κέντρα εκπολιτισμού στη μικρή έδρα ή στην περιφέρεια του σχολείου. Από τη δική τους δράση έχει δοκιμαστεί και έχει επιτύχει σε διάφορα χωριά η εισαγωγή μιας νέας καλλιέργειας, η εκτροφή πουλερικών και μικρών ζώων, η μελισσοκομία ή η σηροτροφία. Τα μέλη των σχολικών συνεταιρισμών, εξάλλου, έχουν να παρουσιάσουν σημαντική εργασία για την καθαριότητα, την υγιεινή, τον εξωραϊσμό και γενικά εκπολιτιστική ερ­γασία μέσα στα χωριά. Ξεχωρίζουμε τους σχολικούς συνεταιρισμούς που λειτουργούν από το σχολικό έτος 1955 - 1956:

α. Στην Αρσάκειο Παιδαγωγική Ακαδημία. β. Στην Εμπορική Σχολή στο Καρλόβασι της Σάμου. γ. Στη Βιο­τεχνική και Οικοκυρική Σχολή «Το Ελληνικό Σπίτι» στην Αθήνα. δ. Στην Αναγνωστοπούλειο Γεωργική Σχολή στην Κόνιτσα. Επίσης με ιδιαίτερη ικανοποίηση ανακοινώθηκε ότι άρχισαν να οργανώνονται κατά το υπόδειγμα της Υπηρεσίας Συνεταιριστικής Εκπαιδεύσεως σχολικοί συνεταιρισμοί στα Ελληνικά Σχολεία της Κύπρου.

Στη συνέχεια αρχίζει συστηματική προσπάθεια το 1954 η παιδαγωγός - συνεταιρίστρια Φωτεινή Τζωρτζάκη, που έχει μελετήσει και δημοσιεύσει στον «Συνεταιριστή» κείμενα από παρόμοια δράση κυρίως στη Γαλλία (όπου υπάρχει ειδική κεντρική εκπαιδευτική οργάνωση) και σε άλλες χώρες. Οι σχολικοί συνεταιρισμοί αποβλέπουν κυρίως στην πνευματική, την κοινωνική και την ηθική διαπαιδαγώγηση των μελών. Για τον λόγο αυτόν τα ίδια τα παιδιά διοικούν τον συνεταιρισμό και διαχειρίζονται τις εργασίες του.

Και σήμερα; Διαβάζουμε χαρακτηριστικά:

«Δημοτικό σχολείο Νεοχωρούδας: ένα σχολείο μοναδικό στην Ελλάδα. Την ώρα που οι γονείς των μαθητών στα σχολεία του Δήμου Ωραιοκάστρου βρίσκονται σε αναβρασμό λόγω του ενδεχόμενου να φοιτήσουν σε αυτά παιδιά προσφύγων, στις παρυφές του δήμου, στη Νεοχωρούδα, ένα τελείως διαφορετικό σχολείο κάνει τη διαφορά όχι μόνο στην τοπική κοινωνία, αλλά και στην εκπαίδευση γενικότερα.

Το δημοτικό σχολείο της Νεοχωρούδας, στη δημοτική κοινότητα της Καλλιθέας του Ωραιοκάστρου, είναι ένα σχολείο που δεν μοιάζει με τα άλλα. Οι μαθητές, εκτός από το να μένουν για πέντε και έξι σχολικές ώρες σε ένα θρανίο, όπως γίνεται στα κοινά σχολεία, μπορούν να γίνουν... κηπουροί, ταμίες, μέχρι και ραδιοφωνικοί παραγωγοί. Ο σχολικός συνεταιρισμός “Αλέκτωρ”, που μετρά τέσσερα χρόνια ζωής, βάζει με έναν διαφορετικό και συνάμα πρωτότυπο τρόπο τα παιδιά στη σχολική διαδικασία». [Από το φύλλο της THESSNEWS #20 (24-25.9.2016)].

Να κι ένα δεύτερο παράδειγμα: Συμβολική συνέντευξη τύπου έδωσαν οι μαθητές της Δ’ τάξης του Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου Ζαγοράς «Ρήγας Φεραίος», κατά την οποία παρουσίασαν το βιβλίο τους με τίτλο «Ο πρώτος παιδικός συνεταιρισμός. Αναζητώντας τις ιδέες και τις αξίες του συνεταιριστικού πνεύματος». Η συνέντευξη τύπου δόθηκε την Παρασκευή 10 Ιουνίου στις 10.30 το πρωί στην Ένωση Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Θεσσαλίας - Στερεάς Ελλάδος - Εύβοιας.

Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς, στο πλαίσιο των επετειακών εορτασμών για τα 100 χρόνια από την ίδρυσή του, μετά την έκδοση του επετειακού ημερολογίου για το 2016 εγκαινιάζει τις δράσεις και εκδηλώσεις με μια σημαντική έκδοση της Δ’ τάξης του Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου Ζαγοράς «Ρήγας Φεραίος» που αφορά μια αφήγηση για τις ιδέες και το όραμα του συνεταιριστικού πνεύματος.

Ένας εμπνευσμένος δάσκαλος και μέλος του Δ.Σ. του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ζαγοράς με την υποστήριξη συναδέλφων και του σχολείου κατάφερε να μυήσει δώδεκα μαθητές και μαθήτριες της Δ’ τάξης του Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου, στο πλαίσιο του μαθήματος Μελέτη Περιβάλλοντος, στις ιδέες και στα οράματα του συνεταιριστικού κινήματος. Στις ώρες τις Ευέλικτης Ζώνης δημιουργήθηκε μια πολύπλευρη αφήγηση με μια καινοτόμο υποστηρικτική εξ αποστάσεως μέθοδο παράγοντας εκπαιδευτικό υλικό στηριγμένο στις απόψεις των παιδιών.

Και να μια ακόμα πολιτική συνέχεια. Την επέκταση του θεσμού του σχολικού συνεταιρισμού και στις σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης για τα σχολικά έτη 2015-16 και 2016-17 προβλέπει απόφαση του υπουργείου Παιδείας επί υπουργίας του κ. Φίλη. Σκοπός της είναι η ανάπτυξη των κοινωνικών και προ-επαγγελματικών δεξιοτήτων των μαθητών, η ανάπτυξη του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και η εξασφάλιση της δυνατότητας υλοποίησης της προβλεπόμενης Πρακτικής Άσκησης των μαθητών που φοιτούν ΣΜΕΑΕ δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης (ΕΕΕΕΚ, Ειδικά Επαγγελματικά Γυμνάσια).

Μπορούμε σήμερα αυτό το πνεύμα της κοινωνικής οικονομίας να το κάνουμε μαθητικούς συνεταιρισμούς και σχολεία της κοινότητας; Μπορεί το σχολείο να συσχετιστεί με τα κοινωνικά κινήματα;