Αυτές τις μέρες η επικαιρότητα έχει πολλά και σημαντικά για να τροφοδοτηθεί ο δημόσιος διάλογος, μεταξύ των οποίων και η πρόσφατη επέτειος της 28ης Οκτώβρη. Λόγω του φλέγοντος κορονοϊού η επέτειος γιορτάστηκε χωρίς παρελάσεις, οπότε λείπει από τον δημόσιο διάλογο το θέμα αυτό: αν αρμόζουν δηλαδή, σε ένα σύγχρονο δυτικό κράτος οι μαθητικές παρελάσεις και αν πρέπει να καταργηθούν ή όχι. Δεν μας έλειψε όμως, το άλλο μόνιμο θέμα αυτής της επετείου, που αφορά την πολιτική υπόσταση του δικτάτορα Μεταξά, ενώ φέτος προστέθηκε και άλλο ένα - μετά την τοποθέτηση του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη στην Βουλή - για το ποιοί έκαναν αντίσταση στον κατακτητή μετά την συνθηκολόγηση του Τσολάκογλου.

Φυσικά ο πρωθυπουργός υποστηρίζοντας πως στην Εθνική Αντίσταση συμμετείχε όλος ο Ελληνικός λαός δείχνει να λησμονεί πως ένα κομμάτι αυτού του λαού συνεργάστηκε με τους κατακτητές χωρίς να τιμωρηθεί ποτέ, ενώ ένα άλλο τμήμα διέφυγε του εθνικού του ρολου, στην Μέση Ανατολή. Έτσι φαίνεται, πως το όλον... του λαού δεν γίνεται να συμμετείχε στην Αντίσταση - παρά μόνο ένα τμήμα του - γιατί απλά ένα άλλο τμήμα του, όχι απλά δεν αντιστάθηκε αλλά συνεργάστηκε. Αντιληπτό, που ο πρωθυπουργός της Ελλάδας θέλει να ξεχνάει τους συνεργάτες των κατακτητών. Ποιός θέλει να θυμάται τέτοιο όνειδος;

Όμως η δήλωσή του με προκαλεί να αναρωτηθώ αν σε αυτή την ντροπή έχουν την ίδια συμμετοχή, το ίδιο μερίδιο ευθύνης όλες οι τότε παρατάξεις. Για να το πω αλλιώς… αριστερούς συνεργάτες των κατακτητών δεν θα βρεις. Θα βρεις όμως δεξιούς αντιστασιακούς. Τώρα το πως αυτοί οι δεξιοί αντιστασιακοί συμμετείχαν μέχρι το 1982 σε εκδηλώσεις μνήμης για την Αντίσταση χωρίς τους υπόλοιπους - που τυχαίνει να ήταν και περισσότεροι - τους ως τότε μη αναγνωρισμένους και υπό διωγμό - αριστερούς αντιστασιακούς, είναι άλλο θέμα που μαζί με το γεγονός της ατιμωρησίας των συνεργατών των κατακτητών από το μεταπολεμικό κράτος αποτελεί μια κατάφωρη προσβολή του λεγόμενου κοινού περί δικαίου αισθήματος, αφήνοντας σε πολλούς τις πληγές ακόμα ανοιχτές.

Για το άλλο μόνιμο θέμα της επετείου της 28ης, τον Ιωάννη Μεταξά, τοποθετήθηκε ο βουλευτής του κυβερνώντος κος Θάνος Πλεύρης εκφράζοντάς μας την χαρά του, που στο βιβλίο της 6ής Δημοτικού της κόρης του αναφέρεται ο Μεταξάς, σε αντίθεση με παλιότερα συγγράμματα… επί ιδεολογικής ηγεμονίας (sic) της Αριστεράς, που ήταν… παρακαλώ απαγορευμένη - δεν μίλησε για την απαγόρευση της Αριστεράς, για απαγόρευση σε αναφορές στο όνομα του δικτάτορα Μεταξά μίλησε.

Τρομερή εντύπωση μου έκαναν τα λεγόμενά του, γιατί ως συνομήλικος του κου Πλεύρη, αυτό που θυμάμαι είναι πως κάπου εκεί στις αρχές της δεκαετίας του ‘80, στα διευρυμένα οικογενειακά τραπέζια άρχισαν να ακούγονται απόψεις, πως ο ήρωας Μεταξάς των σχολικών βιβλίων δεν ήταν παρά… δικτάτορας και ομοϊδεάτης του Μουσολίνι και του Χίτλερ και ότι το όχι το είπε εξαναγκαζόμενος από το λαϊκό αίσθημα.

Βέβαια θα πίστευα πως αυτά τα λένε… αί κομμουνισταί σύμφωνα και με την κινηματογραφική ατάκα, αν δεν είχα την τύχη να πέσει στα χέρια μου ένα βιβλίο, του δεξιού, δημοκράτη αντιστασιακού Κομνηνού Πυρομάγλου, υπαρχηγού ΕΟΕΑ - ΕΔΕΣ.

Στο βιβλίο του “Ο Δούρειος Ίππος”¹ μας παραθέτει την τοποθέτηση του δικτάτορα στις 30 Οκτωβρίου του 1940, στο Μεγάλη Βρεττάνια, απέναντι στους δημοσιογράφους της χωρας… σε όσους τέλως πάντων από αυτούς χαιρόντανε την ελευθερία τους. Για την εγκυρότητα και πιστή απόδοση των αναφερομένων, ο Πυρομάγλου επικαλείται τον Κ. Μανιαδάκη, εξ απορρήτων του δικτάτορα και Υπουργό Ασφαλείας της κυβέρνησής του.

Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να διαβάσουμε το κείμενο που αφορά στην τοποθέτηση του Μεταξά απέναντι στους συντάκτες των εφημερίδων, στις 30 Οκτωβρίου του ‘40, δυο μέρες μετά την επίσημη άρνηση της κυβέρνησης των Αθηνών να συνθηκολογήσει με την Ιταλία. Ο δικτάτορας φαίρεται να ξεκινά λέγοντας: “Έχω λογοκρισίαν και ημπορώ να σας υποχρεώσω να γράφετε μόνον ότι θέλω. Αυτήν την ώραν όμως δεν θέλω μόνο την πέννα σας. Θέλω και την ψυχήν σας.”... είναι σαφές εξ αρχής πως επιζητεί συναίνεση, πως αντιλαμβάνεται το πεπερασμένο της επιβολής σε αντιδιαστολή με το πολλαπλασιαστικό της συναίνεσης. Παρακάτω γίνεται ακόμα πιο σαφές πως ο δικτάτορας κατανοεί ότι η προσχώρηση της Ελλάδας στον άξονα δεν θα είχε την λαϊκή συναίνεση οπότε δεν του μένει παρά να την αρνηθεί. Εξάλλου δεν είναι τυχαία η προσπάθεια ουδετερότητας απ΄την πλευρά του ως τον Οκτώβρη του ‘40 - πολιτική του αειμνήστου βασιλειά Κωνσταντίνου την αποκαλεί.

Αλλά μεγάλο ενδιαφέρον έχουν οι λέξεις που χρησιμοποιεί ο Πυρομάγλου για να σχολιάσει τα λεγόμενα του Μεταξά, ενώ υποστηρίζει πως οι ανακοινώσεις αυτές του δικτάτορα, μιλούν από μόνες τους με τον πιο εύγλωττο τρόπο και δεν χρειάζονται περαιτέρω σχολιασμό και ανάπτυξη. Παρόλα αυτά προχωράει και σχολιάζει, την “διχοτόμηση που υφίστατο το στρατόπεδο του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου” τις ημέρες εκείνες, για την “προσπάθεια του δικτάτορα να συνδεθεί με το λαϊκό αίσθημα μέσω του τύπου” και να δηλώσει - ο δικτάτορας προς τον λαό - “ότι συμμερίζεται και προβάλλει τις εθνικές και πολιτικές του πεποιθήσεις”, δηλαδή “την εχθρική στάση (του λαού) προς τον Άξονα”.

1^ Κομνηνός Πυρομάγλου, “Ο Δούρειος Ίππος, η Εθνική και Πολιτική Κρίσις κατά την κατοχή”, Δωδώνη, Αθήνα 1978, σελ. 28-32.