Ο Πρόεδρος του Φορέα Δρ. Κωνσταντίνος Κουτσικόπουλος εξήρε τη δουλειά των νέων επιστημόνων στον Αμβρακικό Κόλπο, δεν έκρυψε κάτω από το… χαλάκι το μείζον πρόβλημα της ανοξίας ή υποξίας μεγάλου μέρους του Αμβρακικού Κόλπου και τόνισε πως τον Αμβρακικό πρέπει να τον σεβόμαστε, να τον προσέχουμε και να εξετάζουμε με κάθε λεπτομέρεια όποια παρέμβαση επιχειρούμε στα ύδατά του, καθώς επηρεάζεται ο τεράστιος πλούτος του.
Όπως πρόσθεσε ο Καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας του Παν/μίου Πατρών, Γιώργος Παπαθεοδώρου, ο Αμβρακικός αποτελεί το μοναδικό μεσογειακό φιορδ και μικρογραφία της Μαύρης Θάλασσας. Τέτοια είναι η σπουδαιότητα και η σημασία του.
Χαιρετισμούς απηύθυναν στην ημερίδα ο Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης Χρυσόστομος, ο Θεματικός Αντιπεριφερειάρχης Ηπείρου στον τομέα Αλιείας και σε ειδικά θέματα ανάπτυξης, βελτίωσης και προστασίας του Αμβρακικού, Βασίλειος Γιολδάσης, ο περιφερειακός σύμβουλος Ηπείρου, Περικλής Βασιλάκης και ο Δήμαρχος Πρέβεζας, Χρήστος Μπαϊλης.
Η Δρ. Δήμητρα Κουμπάρου, εκ μέρους της Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ/ΥΠΕΝ παρουσίασε το Χ.Μ. ΕΟΧ 2009-2014.
O Χρηματοδοτικός Μηχανισμός 2009-2014 του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου αποτελεί την οικονομική συμβολή των τριών Δοτριών Χωρών Νορβηγίας, Ισλανδίας και Λιχτενστάιν, για τη μείωση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών του ΕΟΧ και την ενίσχυση των διμερών σχέσεων με τις δικαιούχες χώρες. Συγκεκριμένα, ο XM ΕΟΧ περιόδου 2009-2014, συνεισφέρει συνολική χρηματοδοτική ενίσχυση ύψους 993 εκατ. ευρώ για την ενίσχυση 86 προγραμμάτων σε 16 ευρωπαϊκές χώρες: Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ισπανία.
Για την Ελλάδα οι τομείς προτεραιότητας που έχουν επιλεγεί είναι, η Προστασία και Διαχείριση του Περιβάλλοντος, η Κλιματική Αλλαγή και οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, η Κοινωνία των Πολιτών, η Ανθρώπινη και Κοινωνική Ανάπτυξη και η Ακαδημαϊκή Έρευνα.
Το έργο εντάσσεται στην προγραματική περιοχή Ολοκληρωμένη διαχείριση Θαλάσσιων & Εσωτερικών Υδάτων. Το αντικείμενο στο οποίο το πρόγραμμα επικεντρώνεται είναι οι υδατικοί πόροι (επιφανειακοί και υπόγειοι), των οποίων η κατάσταση δεν είναι η ενδεδειγμένη. Υψηλή προτεραιότητα δίνεται στη βελτίωση της παρακολούθησης, της προστασίας και της ορθής διαχείρισης των θαλάσσιων πόρων, ενώ ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στις παράκτιες περιοχές που απειλούνται από διάβρωση, καταστροφή και ρύπανση με στόχο την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων σε τοπικό επίπεδο.
Διαχειριστής του Προγράμματος είναι η Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ (πρώην Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού Περιβαλλοντικών Δράσεων ΕΥΣΠΕΔ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Το λόγο έλαβε ο Δρ. Κουτσικόπουλος, Καθηγητής στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και Πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Αμβρακικού, ο οποίος ανέλυσε την ανοξία στον Αμβρακικό Κόλπο, τις εξελίξεις στο δίαυλο της Πρέβεζας και τις αλιευτικές δραστηριότητες στον Αμβρακικό, έναν κόλπο για τον οποίο έχουν γίνει δεκάδες ημερίδες τα τελευταία χρόνια, γεγονός που δείχνει και τη σημαντικότητά του. Ο κ. Κουτσικόπουλος παρουσίασε με εικόνες το τι σημαίνει ανοξία-απόλυτο χάος και τι είναι οι νεκρές ζώνες στον Αμβρακικό Κόλπο και ανέφερε πως πλέον οι φορείς και το Κεντρικό Κράτος βλέπουν με μεγαλύτερη προσοχή το ζήτημα αυτό, λόγω και των οικονομικών επιπτώσεων που αρχίζει και έχει.
Επέμεινε πως ο Αμβρακικός έχει όλα τα χαρακτηριστικά μίας λιμνοθάλασσας και κάθε αλλαγή στα ύδατά του επηρεάζει και τον πλούτο του. Στη συνέχεια εξήρε τον κ. Νίκο Καράμπελα και το ίδρυμα «Ακτία Νικόπολις» για την πολύτιμη συμβολή στις έρευνες με ευρήματα, όπως χάρτης του 1830 του βρετανικού ναυτικού για τον Αμβρακικό και η παρατήρηση διάβρωσης στο Άκτιο, ενώ δεν παρέλειψε να επισημάνει το πόσο έχει συντελέσει στις αλλαγές στον Αμβρακικό η έντονη ανθρώπινη παρέμβαση, ειδικά τη δεκαετία του 2000.
Η αναπλ. Καθηγήτρια του Τμήματος Γεωλογίας του Παν/μίου Πατρών Μαρία Γεραγά, παρουσίασε τη διαχρονική εξέλιξη των χαρακτηριστικών του Αμβρακικού και ανέφερε πως από το 1880 μέχρι το 1975 με βάση τα στοιχεία και τις μετρήσεις ο Αμβρακικός φαίνεται να έχει υγιή πυθμένα και μεγάλα ποσοστά οξυγόνου, ενώ μετά το 1975, λόγω και της έντασης της ανθρωπογενούς δραστηριότητας το οξυγόνο μειώνεται και το σύστημα δείχνει να μην μπορεί να επουλωθεί.
«Ο Αμβρακικός από το διάστημα» ήταν το αντικείμενο της ομιλίας του Δρ. Άγγελου Τζώτσου, ενώ ο Γιώργος Παπαθεοδώρου (Καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας του Παν/μίου Πατρών) μίλησε για την τεχνολογία και έρευνα για την ωκεανογραφική μελέτη του Αμβρακικού. Ο κ. Παπαθεοδώρου είπε ότι χρησιμοποιήθηκε για την υλοποίηση του έργου και την έρευνα η τελευταία λέξη της τεχνολογίας, σε ένα ευαίσθητο και εύθραυστο σύστημα, που αποτελεί το μοναδικό μεσογειακό φιορδ και μικρογραφία της Μαύρης Θάλασσας.
Ο Δρ. Ηλίας Φακίρης (Τμήμα Γεωλογίας του Παν/μίου Πατρών) παρουσίασε στοιχεία και μετρήσεις για την ανοξία στον Αμβρακικό. Έδειξε τα διαφορετικά χαρακτηριστικά των 4 λεκανών του Αμβρακικού και τόνισε πως κάτω από 15μ. παρουσιάζεται υποξία. Ο Νίκος Γεωργίου (Τμήμα Γεωλογίας του Παν/μίου Πατρών) επισήμανε πως καταρρίφθηκαν αστικοί μύθοι μέσω της έρευνας, σε ό,τι αφορά το δίαυλο της Πρέβεζας και παρουσίασε μέσω τρισδιάστατων απεικονίσεων το τι συμβαίνει στην είσοδο της Πρέβεζας.
Ο Ξενοφών Δήμας (Τμήμα Γεωλογίας του Παν/μίου Πατρών) στάθηκε στα χαρακτηριστικά του πυθμένα του Αμβρακικού Κόλπου και έδειξε με εικόνες τους κοραλλιογενείς σχηματισμούς που υπάρχουν στον Κόλπο της Πρέβεζας, κάτι που δε συναντούμε συχνά σε όλο το Ιόνιο. Ένα ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα. Πρόσθεσε δε πως οι έρευνες πρέπει να συνεχιστούν.
Ο Γιώργος Κατσέλης (Καθηγητής ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας) μίλησε για την αλιευτική εκμετάλλευση, ενώ η Δρ. Sarah Faulwetter αναφέρθηκε σε μία πρωτοβουλία για τη συμμετοχή των πολιτών στη μελέτη του Αμβρακικού.
Το έργο
Αντικείμενο & στόχος
Ο Αμβρακικός κόλπος είναι μια ημίκλειστη θαλάσσια έκταση 400 km2 στη Βορειοδυτική Ελλάδα. Έχει περιορισμένη επικοινωνία με το Ιόνιο, δέχεται τα νερά δυο ποταμών με υδροηλεκτρικά φράγματα και οι μεγάλες λιμνοθάλασσες στη Βόρεια ακτή του είναι περιοχές Natura και από το 2008 αποτελούν τον πυρήνα του Εθνικού Πάρκου. Σημαντική παραδοσιακή αλιευτική δραστηριότητα υπάρχει στον κόλπο και τα τελευταία 15 χρόνια έχουν εγκατασταθεί πολλές μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας.
Δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες καταγράφεται μια υποβάθμιση της ποιότητας των νερών του κόλπου. Πάνω από το 50% της έκτασης του καλύπτεται από μάζες νερού φτωχές σε οξυγόνο (υποξικές ή ανοξικές). Κάτω από τα 20 m βάθος η συγκέντρωση του οξυγόνου είναι τόσο χαμηλή που δύσκολα συντηρεί ζωντανούς οργανισμούς. Σε αρκετές περιπτώσεις η άνοδος των νερών αυτών στην επιφάνεια προκαλεί μαζικούς θανάτους ψαριών. Ο Αμβρακικός εντάσσεται πλέον στην ταχύτατα αυξανόμενη λίστα των "νεκρών" θαλασσίων ζωνών του πλανήτη.
Σκοπός του προγράμματος είναι να συμβάλει σε μια πιο ολοκληρωμένη και αποδοτική διαχείριση της θαλάσσιας ζώνης της περιοχής. Για την επίτευξη του στόχου είναι απαραίτητη η καλύτερη γνώση της δομής και δυναμικής της ανοξικής ζώνης, η ανάπτυξη υποδομής για μια αποδοτική παρακολούθηση του περιβάλλοντος αλλά και των δραστηριοτήτων που συνδέονται με την ποιότητα των νερών και η βελτίωση της ροής πληροφορίας ανάμεσα σε ευαισθητοποιημένες υπηρεσίες και πολίτες.
Ωκεανογραφικές αποστολές, αλιευτικές έρευνες και ανάλυση των χαρακτηριστικών των υδάτων που καταλήγουν στον κόλπο παράλληλα με μια δορυφορική παρακολούθηση προβλέπεται να πραγματοποιηθούν. Σχεδιάζεται η συνεργασία των άμεσα ενδιαφερόμενων όπως οι αλιείς και οι ιχθυοκαλλιεργητές, η τοπική και κεντρική διοίκηση, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις αλλά και οι πολίτες που επιθυμούν να συμμετάσχουν στο δίκτυο παρατήρησης.
Η αναγκαιότητα του έργου
Μία από τις πιο παραγωγικές παράκτιες ζώνες και μια από τις σημαντικότερες υγροτοπικές περιοχές της χώρας είναι αυτή του Αμβρακικού. Ο Αμβρακικός δεν είναι μια κοινή παράκτια ζώνη. Είναι ένας εμβληματικός κόλπος και χρήζει ιδιαίτερης μεταχείρισης. Ως ιδιαίτερης σημασίας οικοσύστημα έχει ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας στα πλαίσια πληθώρας συνθηκών και αποφάσεων με τελευταία την ΚΥΑ 11989/21.03.2008, σύμφωνα με την οποία χαρακτηρίζεται ως «Εθνικό Πάρκο».
Από τη δεκαετία του 70 οι ιχθυοπαραγωγικές ικανότητες του κόλπου έχουν αναδειχθεί. Όμως σε αυτό το οικοσύστημα την τελευταία εικοσαετία έχουν καταγραφεί μαζικοί θάνατοι ψαριών σε μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας στον Αμβρακικό κόλπο (1992, 1998, 2008) με αποκορύφωμα το θάνατο 800 – 1000 τόνων ψαριών το Φεβρουάριο του 2008. Το μέγεθος του τελευταίου αυτού συμβάντος οδήγησε σε μια σειρά από πρωτοβουλίες που έφεραν στην επιφάνεια το περιβαλλοντικό πρόβλημα του Αμβρακικού κόλπου.
Η οικολογική, οικονομική και πολιτισμική σημασία των οικοσυστημάτων του Αμβρακικού δικαιολογούν απόλυτα την ανάγκη κατανόησης της δομής και της δυναμικής των χαρακτηριστικών του. Οι διαθέσιμες πληροφορίες και στοιχεία αλλά και οι απόψεις της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας συνηγορούν στην ανάγκη μελέτης και διαχείρισης του προβλήματος της ανοξίας οι επιπτώσεις της οποίας στο οικοσύστημα αλλά και σε σημαντικές παραγωγικές δραστηριότητες παραμένουν άγνωστες ή σοβαρά υποεκτιμημένες. Τα χαρακτηριστικά του κόλπου του προσδίνουν έναν εύθραυστο χαρακτήρα και επιβάλλουν την ενιαία θεώρησή του.
Οι επιδιώξεις
Στόχος του έργου είναι συγκέντρωση, αρχειοθέτηση, ανάλυση, και παρουσίαση βιοτικών και αβιοτικών στοιχείων που σχετίζονται με την ανοξική ζώνη και τις επιπτώσεις της και παράλληλα την οργάνωση μιας δομής παρακολούθησης και διαχείρισης. Η επιδίωξη είναι το έργο να οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας δομής πολύπλευρης παρακολούθησης του οικοσυστήματος του Αμβρακικού, με έμφαση πάντα στο μείζον πρόβλημα της ανοξίας, όπως προβλέπεται στα πλαίσια της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώνης. Μετά το πέρας του έργου, η δομή αυτή θα χρησιμεύσει στην ενίσχυση της δραστηριότητας του Φορέα Διαχείρισης των Υγροτόπων του Αμβρακικού που και με αυτόν τον τρόπο θα αναβαθμίσει τη θέση του θεματικά και θεσμικά. Το έργο λοιπόν αναμένεται να οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός σχεδίου δράσης με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας των υδάτινων μαζών του Αμβρακικού, περιορίζοντας έτσι τις αρνητικές επιπτώσεις στις παραγωγικές και άλλες δραστηριότητες των κοινοτήτων που έχουν άμεση εξάρτηση από το συγκεκριμένο οικοσύστημα.
Συμμετέχοντες
Το συντονισμό έχει το Πανεπιστήμιο Πατρών και συμμετέχουν δυο επιστημονικές ομάδες του: η μονάδα Θαλάσσιας Οικολογίας και το Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας και οι δυο μέλη του δικτύου εργαστηρίων Oceanus. Θα μελετήσουν τα χαρακτηριστικά και την κατανομή των ανοξικών υδάτινων μαζών και των επιπτώσεών τους στους ιχθυοπληθυσμούς και την αλιεία. Σημαντική στήριξη στις ομάδες θα προσφέρουν συνεργάτες από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο με ειδίκευση στη δορυφορική παρακολούθηση.
Το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών θα μελετήσει την αφθονία και την κατανομή των μικρών πελαγικών ψαριών (κυρίως σαρδέλα και γαύρος), με υδροακουστικές μεθόδους, σε σχέση με τις ανοξικές ζώνες. Το Τμήμα Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών του Τ.Ε.Ι. Δυτικής Ελλάδας θα μελετήσει τους ιχθυοπληθυσμούς των λιμνοθαλασσών του κόλπου σε σχέση με τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά. Το Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων του Τ.Ε.Ι. Ηπείρου θα μελετήσει τη συμβολή των απορροών των μεγάλων αποστραγγιστικών τάφρων και των ποταμών στην ποιότητα των νερών του κόλπου. Τέλος, ο Φορέας Διαχείρισης Υγροτόπων Αμβρακικού, υπεύθυνος για την προστασία και τη διαχείριση του Εθνικού Πάρκου θα συντονίζει και θα υποστηρίζει τις εργασίες πεδίου, θα επιδιώξει τη συμμετοχή παραγωγικών και διοικητικών φορέων και θα φροντίσει για τη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων.
Οι ομάδες του έργου έχουν ως στόχο να παρουσιάσουν μια πολυειδική ανάλυση της ανοξικής ζώνης και των επιπτώσεών της βάζοντας τις βάσεις για την ανάπτυξη συστηματικής παρακολούθησης στα πλαίσια μιας αποδοτικής Ολοκληρωμένης Διαχείρισης του Αμβρακικού.
Δείτε περισσότερα για το έργο κλικάροντας ΕΔΩ.
