Πληροφορήθηκα εσχάτως με έκπληξη αλλά και με θλίψη ότι ο Δήμος Πρέβεζας ενέκρινε αίτημα των Σιρακιωτών της πόλης μας για διοργάνωση Συνεδρίου με αντικείμενο τον Ιωάννη Κωλέττη, στα πλαίσια των 200 χρόνων από την Εθνική Παλιγγενεσία. Και η αντίδρασή μου ήταν άμεση: «Ε, όχι και συνέδριο για τον Κωλέττη!» Γιατί άραγε; Ας απαντήσω με το χαρακτηρισμό, όσον αφορά στον προηγούμενο, του Θεόδωρου Παναγόπουλου, συγγραφέα του βιβλίου Τα Ψιλά Γράμματα της Ιστορίας (Αθήνα 2000, σελ. 145): «Το συνώνυμο του δολοπλόκος. Αυτός έπρεπε να αποκαλείται Σατανάς… Κυνικός και αδίστακτος, φαινόμενο αμοραλισμού, που κηλίδωσε τον ξεσηκωμό του ’21»! Και επειδή μπορεί να υποκρύπτεται υποκειμενισμός σ’ έναν Έλληνα συγγραφέα, ας μνημονευθεί κι ένας άλλος χαρακτηρισμός από έναν ξένο ομότεχνό του: «Ήταν πανούργος και ιδιοτελής. Κατείχε την τέχνη να προσαρμόζεται σε όλες τις καταστάσεις και να επιπλέει! (Karl Schrebian, Aufenthalt in Morea, Leipzig 1825, σελ. 82.) Το αν τα πράγματα έχουν έτσι, θα κρίνετε απ’ τις παραπομπές μου στη σχετική βιβλιογραφία.
Και, βέβαια, είναι κατανοητό, οι απανταχού Σιρακιώτες να αισθάνονται υπερηφάνεια για τον Κωλέττη, κι ας γνωρίζουν όσο γνωρίζουν «τον βίο και την πολιτεία του», γιατί δεν είναι μικρό πράγμα ο πρώτος κοινοβουλευτικός πρωθυπουργός της Ελλάδας να έχει γεννηθεί στο Σιράκο. Είναι, επίσης, κατανοητό, όταν θέλουμε να δικαιολογήσουμε φίλιους πολιτικούς που έχουν «ξεπεράσει τα όρια», να ισχυριζόμαστε ότι «όλοι οι πολιτικοί κάνουν τέτοια», μια και αρκετοί όντως πολιτικοί κάνουν τέτοια. Γι’ αυτό, μάλιστα, και δεν αντέδρασαν (απ’ όσους, φυσικά, θα αντιδρούσαν) στην τοποθέτηση της προτομής του Κωλέττη στον ανοιχτό χώρο του Μουσείου Σιρακιωτών στην πόλη μας. Να βλέπουμε, δηλαδή, την κωλέττεια προτομή και να σκεφτόμαστε «κακώς στήθηκε αυτή εδώ, αλλά τι να κάνουμε, τώρα, για χάρη των συμπατριωτών μας και όποιων φίλων Σιρακιωτών, ας το ανεχτούμε, αφού αρκετοί πολιτικοί σέρνουν πολλά στην πλάτη τους. Κι ας ξεπέρασε ο Κωλέττης και αυτά τα όρια των ορίων!»
Αλλά το συνέδριο είναι άλλη εντελώς υπόθεση. Αναλύονται όλες οι πτυχές του έργου εκείνου στον οποίο αφιερώνεται αυτό. Τι θα γίνει, λοιπόν, στην περίπτωση διοργάνωσης Συνεδρίου για τον Κωλέττη; Θα πλαστογραφηθεί η Ιστορία; Θα αποσιωπηθούν σημαντικά ιστορικά γεγονότα; Θα υπάρξουν επιστήμονες που θα συμπράξουν σ’ αυτό το «τερατούργημα»; Από το ένα άκρο έως το άλλο της συνεδριακής αίθουσας θα διαχέεται ένα ψεύδος που θα καταπνίγει όσους γνωρίζουν, ενώ ταυτόχρονα θα τρίζουν τα κόκκαλα του Κολοκοτρώνη, του Ανδρούτσου, της Μαυρογένους και όσων κατέτρεξε ο Κωλέττης μέχρι θανάτου τις περισσότερες φορές, μόνο και μόνο γιατί φοβόταν μήπως του πάρουν την εξουσία και τη δόξα;
Και πριν παραπέμψω στα σημεία εκείνα των ιστορικών της Επανάστασης του 1821, τα οποία πολλά θα αποδείξουν για το ηθικό ποιόν του «πρώτου κοινοβουλευτικού πρωθυπουργού της Ελλάδας», είναι σκόπιμο να αναφέρω τρία δεδομένα προς άρση τυχόν παρεξηγήσεων: 1ον∙ Ο γράφων, αν και αυτοπροσδιορίζομαι επιστημονικά με κάποιες ιδιότητες πάντοτε, οι βασικές μου σπουδές είναι στην Ιστορία (Βλ. βιογραφικό μου σε διάφορες εγκυκλοπαίδειες, π.χ. στην γ΄ έκδοση της «Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάννικα»). 2ον∙ Από πλευράς καταγωγής της μητέρας μου είμαι Βλάχος (το γένος «Θάνου» από το Μέτσοβο). Επομένως συνδέομαι συναισθηματικά με τους προηγούμενους. 3ον∙ Στο επί του τυπογραφείου βιβλίο μου «Το θέατρο της Ηπείρου: 1900-1950» (Γιάννινα 2021, σελ. 92), στο οποίο περιέχεται πολιτισμικό πλαίσιο, αναφερόμενος στους Βλάχους, μετά την παράθεση του ιστορικού αφηγήματος, καταθέτω: «Οι Βλάχοι διακρίνονται για τον πατριωτισμό τους τον οποίο εκδήλωναν κυρίως με την έντονη τάση τους για ευεργεσία προς τους τόπους γέννησης και καταγωγής τους, και είναι τοις πάσι γνωστό ότι οι μεγάλοι ευεργέτες τους Έθνους υπήρξαν Βλάχοι Ηπειρώτες». Αυτά γιατί δεν θα ήθελα, σε καμία περίπτωση, να κατηγορηθώ για μη αντικειμενικότητα των γραφομένων μου.
Έρχομαι, τώρα, σε ορισμένα μόνο σημεία από το «βίο και πολιτεία» του Ιωάννη Κωλέττη, γιατί διαφορετικά θα κουράσω. Σχετικά με την αντιμετώπιση των Τούρκων: Λίγο πριν ο Δράμαλης εισέλθει στο Άργος, ο Κωλέττης διέφυγε, καίτοι υπουργός Πολέμου, με τα πλοία των Υδραίων στο Σαρωνικό, παίρνοντας μαζί του «τας τρεις οθωμανίδας παλλακίδας και την εταίραν του, γυναίκα του φονευθέντος Παλάσκα» (ηθικός αυτουργός της δολοφονίας ο ίδιος προκειμένου να βάλει στο χέρι την σύζυγο του προηγούμενου, βλ. επόμ.) (Ιωάννου Φιλήμονος, Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμ. 4ος, σελ. 188, Αθήναι 1859.) Το αυτό γεγονός αναφέρει και ο Olivier Voutier (Memoire sur la guerre actuelle de Grèce, τόμ. 2ος, σελ. 104, Paris 1823), επικεντρωνόμενος στη φρουρά του Άργους που διέταξε ο Κωλέττης να επιβιβαστεί στα διαφεύγοντα πλοία, αποδυναμώνοντας έτσι την άμυνα της πόλης. Ο δε Κυριάκος Σιμόπουλος χαρακτηρίζει το όλο γεγονός ως «μία από τις θλιβερότερες σελίδες της ιστορίας του ’21» (Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του 1821, τόμ. 2ος, σελ. 308, Αθήνα 1987.) Βέβαια, επειδή θέλω να είμαι έντιμος, προσθέτω ότι διέφυγε όλη η κυβέρνηση στα πλοία των Υδραίων, «άλλα καλά παιδιά», ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, πρόεδρος του Εκτελεστικού, ο Θεόδωρος Νέγρης, αρχιγραμματέας του Εκτελεστικού και οι υπόλοιποι, αλλά το μεγαλύτερο πλήγμα στο ηθικό των μαχόμενων Ελλήνων προκάλεσε η φυγή του Κωλέττη, ως υπουργού του Πολέμου. Στο ίδιο γεγονός αναφέρονται ακόμη τα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας (τόμ. 1ος, σελ. 54, Αθήναι 1857) και το Ιστορικόν Αρχείον Διονυσίου Ρώμα (τόμ. 1ος, σελ. 118, Αθήναι 1901). Και το επίσης εξοργιστικό: Όταν καταστράφηκε η στρατιά του Δράμαλη απ’ τον Κολοκοτρώνη κυρίως, τον Νικηταρά, τον Ανδρούτσο και τον Υψηλάντη, η κυβέρνηση – ποντίκια βγήκε στη στεριά και με ψήφισμά της (συμμετοχή και του Κωλέττη, φυσικά) έδωσε τα εύσημα για την ήττα του Δράμαλη στους πρώτους τη τάξει της, τον Μαυροκορδάτο («άξιον της ευγνωμοσύνης του Έθνους!») και τον Νέγρη («άξιον της ευνοίας και υπολήψεως παντός του Γένους!»), «ως γνήσια τέκνα της πατρίδος» (Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, ό.π., σελ. 60.) Δηλαδή ο έπαινος μόνο για τα «ποντίκια», και καμιά κουβέντα για τους πραγματικούς νικητές!
Σχετικά με την παραμονή του Κωλέττη στην εξουσία: Ο εν λόγω, εκτός των άλλων μηχανορραφιών που χρησιμοποίησε για την παραμονή του στην εξουσία, δεν εφείσθη, φαίνεται, ούτε των δολοφονιών! Καταγγέλλεται για έξι δολοφονίες (ως ηθικός αυτουργός, βέβαια). Να τον χαιρόμαστε όλοι εμείς οι Ηπειρώτες, κι όχι μόνον οι Σιρακιώτες! Ο Ιωάννης Μακρυγιάννης (Απομνημονεύματα, Αθήναι 1947, σελ. 142-143), αν και υπηρέτησε πιστά τον Κωλέττη σε διάφορες θέσεις, γράφει: «ο κύριος Κωλέττης, υπουργός του Πολέμου, αφού είδε τον Αλέξη Ντούζο, υποπτεύθηκε ότι θα ’παιρνε αυτός τα πρωτεία και την επιρροή της Ρούμελης, ότι (διότι) τον ενικούσε στην ικανότητα. Ήρθε κι ο Χρήστος Παλάσκας… Αυτουνού του δυστυχή το κανε τον φίλο ο Κωλέττης περισσότερον δια την γυναίκα αυτού και όχι δι’ εκείνον τον ίδιον… «και καλόν είναι» - έλεγε ο Κωλέττης – «να χαθεί, να κάμω την γυναίκα του «μορόζα» (ερωμένη)»… Ότι (διότι) τέτοιοι είναι οι άνθρωποι που μας κυβερνούν… και θέλουν να μας σκοτώσουν… Αφού είχε τη δύναμη της Κυβερνήσεως ο Εκλαμπρότατος, διατάττει τον Αλέξανδρο Νούτζο και τον Χρίστο Παλάσκα να πάνε εναντίον του Δυσσέα (Ανδρούτσου) – πριν είχε διατάξει τον Νικηταρά, αλλά δεν δέχθηκε – γνωρίζων ότι θέλουν απολεσθεί απ’ αυτόν (το τελευταίο από το Α. Κοντάκη, Απομνημονεύματα, [Αθήνα 1954, σελ 51]). Όπως και «απωλέσθησαν» απ’ τους στρατιώτες του «ήρωα της Γραβιάς».
Ο Θεόδωρος Παναγόπουλος (ό.π., σελ. 152) καταγγέλλει τις εξής ακόμη δολοφονίες που διαπράχθηκαν με εντολή του Κωλέττη (εκτός του Ανδρούτσου): Του Αντώνη Χατζή Βισβίλη, σπουδαίου οπλαρχηγού, του Πάνου Κολοκοτρώνη, σπουδαίου επίσης οπλαρχηγού, γυιου του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, και του Θεόδωρου Νέγρη (βλ. προηγ.). Δολοφονίες για τον ίδιο πάντοτε λόγο. Η παραμονή του περί ου ο λόγος, με όλους τους τρόπους, κυρίως αθέμιτους, στο τιμόνι της εξουσίας. Ατυχώς δεν είχα στην κατοχή μου και άλλα κείμενα προκειμένου να κάνω τη σχετική διασταύρωση, ενώ η απαγόρευση στην επίσκεψη βιβλιοθηκών λόγω των έκτακτων υγειονομικών συνθηκών μου την απέκλεισε εντελώς. Πάντως ο προειρημένος συγγραφέας είναι πολύ προσεκτικός, και όποτε έλεγξα τις πληροφορίες του ήταν απόλυτα διασταυρωμένες.
Φυσικά και η δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου εντάσσεται σ’ αυτή την προσπάθεια του Κωλέττη να διατηρηθεί απ’ τους πρώτους στα πολιτικά πράγματα. Γιατί ο «Δυσσέας» ασκούσε μεγάλη επιρροή σ’ ολόκληρη τη Στερεά Ελλάδα και Εύβοια. Πάντως, θα αναφέρω μόνο τα ονόματα των συγγραφέων της εποχής που ιστορούν το γεγονός και ουδέν άλλο, εξαιτίας του προειρημένου λόγου («διαφορετικά, θα κουράσω»), αφού η πλειονότητα έχει αποδεχθεί ότι ο Ανδρούτσος δολοφονήθηκε “δια χειρός Γκούρα”, ανθρώπου του Κωλέττη. (Αν, όμως, προκληθώ επί του προκειμένου, οι παραπομπές σ’ εκείνους «βρίσκονται σε ετοιμότητα».) Και αυτοί είναι: Ο Ιωάννης Μακρυγιάννης, ο Κάρπος Παπαδόπουλος και ο Νικόλαος Σπηλιάδης. Ακόμη και η έγκυρη εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάννικα, (τόμ. 37ος, σελ 83), που, ούτως ή άλλως, είναι συντηρητική, όπως και κάθε ελληνική εγκυκλοπαίδεια όταν αναφέρεται σε επαίσχυντα εθνικά γεγονότα, θεωρεί την ηθική αυτουργία του Κωλέττη στη δολοφονία του Ανδρούτσου «πολύ πιθανή». (Πάλι καλά!) Είναι όμως η Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάννικα κατηγορηματική στο ότι ο Κωλέττης αντιπαθούσε τον Ανδρούτσο «εξαιτίας του αυξημένου κύρους του ανάμεσα στους οπλαρχηγούς της Ανατολικής Στερεάς» (ό.π.). Δηλαδή «ουκ ήρξατο χειρών αδίκων» («δεν άρχισε την άδικη αντιδικία») ο Ανδρούτσος ενάντια στον Κωλέττη. Εύλογα και για το σημείο αυτό δεν θα επικαλεστώ τίποτα περισσότερο. Παρεμπιπτόντως: Η Πρέβεζα πρωτοτυπεί (παγκοσμίως;) σε τούτο: Απ’ τις δύο γλυπτές απεικονίσεις προσώπων, μόνες αυτές (μία προτομή και ένας ανδριάντας), που είναι στημένες σε τούτη, σχετιζόμενες με την Ελληνική Επανάσταση, το ένα πρόσωπο είναι ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του άλλου!
Ως προς τον Εμφύλιο Πόλεμο: Δεν υπήρξε μόνον ο Κωλέττης ο εμπνευστής του Εμφυλίου Πολέμου στην Επανάσταση του 1821, αλλά και οι πρώτοι τη τάξει τότε της Κυβέρνησης. Ο Κωλέττης, όμως, υπήρξε ο αδίστακτος εκτελεστής του: Προσέξετε πώς προσπαθεί να εξεγείρει τους Στερεοελλαδίτες στρατιωτικούς ενάντια στους Πελοποννήσιους, σύμφωνα πάντοτε με την ιστοριογραφία: «Οι Μωραΐτες ελύσαξαν από τα πολλά πλούτη, τα οποία ήρπασαν από τους Τούρκους της Τριπολιτσάς, του Ναυπλίου, του Λάλα, της Κορίνθου, της Μονεμβασιάς, του Νεοκάστρου και των λοιπών μερών και προσπαθούν να αντικαταστήσουν τους μπέηδες και τους αγάδες. Κι εσείς τρέχετε αυτού, χωρίς ψωμί, χωρίς τσαρούχι, χωρίς φορέματα, με μια παλιοκάπα. Καταβασανίζεσθε. Τι λοιπόν περιμένετε; Άλλην αρμοδιωτέραν και ευτυχεστέραν δια σας περίστασιν δεν θέλει εύρητε ποτέ δια να πλουτίσετε, μεγάλοι και μικροί. Τώρα ήνοιξαν δια σας δύο πηγαί πλούτου: αι λίρες του δανείου και τα πλούσια λάφυρα του Μωρέως. Τι άλλο πλέον επιθυμείτε;» (Κανέλλου Δεληγιάννη, Απομνημονεύματα, τόμ. 2ος, σελ. 201, Αθήναι 1957. [Σημειωτέον ότι το παρόν εκδόθηκε με επιμέλεια του Εμμανουήλ Πρωτοψάλτη, καθηγητή της Νεοελληνικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η σημείωση παρατίθεται για ευνόητους λόγους.])
Και αφού με τα παραπάνω και άλλα παρόμοια έπεισε τους Στερεοελλαδίτες στρατιωτικούς να επιτεθούν κατά των ομοίων των Συνελλήνων Πελοποννήσιων, ως αρχηγός αυτός των επιτιθέμενων στρατευμάτων «επήρε μεθ’ εαυτού και υπέρ τας δύο χιλιάδας διπλώματα βαθμών στρατιωτικών, ανοικτά χωρίς όνομα, όπως με αυτά και με τας λίρας εξαπατήση τους Πελοπονήσιους να κινηθώσιν εναντίον ημών. Από την Κόρινθο δε ώστε να φθάσει στα Καλάβρυτα εχειροτόνησεν υπέρ τους διακοσίους στρατηγούς, αντιστράτηγους, χιλιάρχους και υποχιλιάρχους Ρουμελιώτας, Σουλιώτας, Κρήτας και άλλους, οι περισσότεροι των οποίων δεν υπήρξαν ποτέ στρατιωτικοί και των οποίων έδωκεν μισθούς δεκαπλασίως απ’ όσους στρατιώτας είχεν έκαστος και επληρώντο τακτικώς από τας λίρας»! (Ό.π., σελ. 212.) Δύο αστερίσκοι: 1ος. Πριν «δωροδοκήσει» τους Πελοποννήσιους στρατιωτικούς, «δωροδόκησε» τους δικούς του, που μάλλον ούτε στρατιωτικοί ήταν. 2ος. Οι λίρες του δανείου, που αναφέρονται στα προηγούμενα αποσπάσματα, προέρχονταν απ’ το αγγλικό δάνειο το οποίο δόθηκε για τις ανάγκες του Αγώνα ενάντια στους Τούρκους!
Οι καταστροφές που προκάλεσαν τα κωλέττεια στρατεύματα στην Πελοπόννησο είναι ανατριχιαστικές. Και εν προκειμένω οι μαρτυρίες δεν προέρχονται από ένα μόνο ιστοριογράφο, όπως προηγουμένως – αν και η μαρτυρία η σχετιζόμενη με τα της ώθησης σε Εμφύλιο έγινε αποδεκτή απ’ το Πανεπιστήμιο Αθηνών – αλλά από οκτώ: Βέβαια δεν αναφέρεται πάντοτε ο Κωλέττης, αλλά οι «στρατιώτες και οι στρατηγοί του Εκτελεστικού», δηλαδή της Κυβέρνησης – των οποίων ο προηγούμενος προΐστατο με τον ένα ή τον άλλο τρόπο – ακολουθώντας πιστά τις εντολές του, διαφορετικά η τύχη τους θα ήταν άγνωστη ή μάλλον αρκετά προβλέψιμη. Εξάλλου, όταν αναφέρεται και ο ίδιος, παρόμοια διαπράττει: 1) «Αυτοί διέβησαν όχι ως στρατιώται, αλλ’ ως λησταί…, όχι ως χριστιανοί αλλ’ ως εχθροί…, και εις κάθε χωρίον έσφαζαν όλα τα ζωντανά, επήραν όλα τα ζώα δια να ιππεύσουν. Δεν φείδονται ούτε της τιμής, ούτε της ιδιοκτησίας, ούτε της ζωής των πολιτών… τους ύβριζαν πολυειδώς, τους εγύμνωσαν, τους ήρπασαν τα χρήματα και τα πράγματα, κατέφαγαν και επώλησαν όσα εδώδιμα είχον, επώλησαν και έχυσαν τα κρασιά των, αφήρεσαν και τινών τας γυναίκας και τα παιδία...» (Νικολάου Σπηλιάδου, Απομνημονεύματα δια να χρησιμεύσωσιν εις την Νέαν Ελληνικήν Ιστορίαν, τόμ. 2ος, σελ. 185, Αθήναι 1972.) 2) «Εις όλα αυτά τα χωρία εβλέπαμεν τον τρόμον ζωγραφισμένον εις το πρόσωπον των πολιτών από τα βάρη που υπέφεραν από την διάβασιν των στρατευμάτων...» (Νικολάου Κασομούλη, Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων 1821-1833, τόμ. 2ος, σελ. 10, Αθήναι 1939.) 3) «Υπέφεραν μύρια κακά… Δεν άκουε τις τότε άλλο τίποτα, παρά στεναγμούς, χουχουλητά και κλάυματα… Οι στρατιώται δε ούτοι ήσαν κακοήθεις και βλάσφημοι εις τον Θεόν, και αυτοί και οι καπεταναίοι των, δια τούτο όχι μόνο τους ανθρώπους, αλλά και τας εκκλησίας εγύμνωσαν, διότι πολλοί απ’ αυτούς ήσαν μαζώματα, αλλόφυλοι και αλλόθρησκοι, δεν ήσαν μέλη ελληνικά, αλλά μάλλον θηρία… (Φωτίου Φωτάκου, Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμ. 1ος, σελ. 300 και 549, Αθήναι 1960.) 4) «Εφέροντο ως Τούρκοι και μόνον αιχμαλωσία δεν εγένετο… κατεβασάνιζον και τους κατοίκους, και τας γυναίκας παραβιάζοντας (βιάζοντας). Έσπευσαν να μεταβώσιν ως σμήνος ακρίδων εις την Πελοπόννησον προς λαφυραγωγίαν, και αρχηγού των σωμάτων τούτων του Κωλέττου όντος, διέπραξαν όσα και αυτοί οι Τούρκοι...» (Θ. Ρηγόπουλου, Ανέκδοτο Ημερολόγιο του Αγώνος, τόμ. 5ος, σελ. 108, Αρχείο Θεοφανίδη.) 5) «Είναι μέγιστον αίσχος τα πραχθέντα παρά των Στερεοελλαδιτών, διαμένοντος (παρευρισκόμενου) του Κωλέττη… τας αρπαγάς, τα κακώσεις, τας βιαιοπραγίας, τα παραβιάσεις (βιασμούς) υπάνδρων και παρθένων γυναικών… μήτε αυτοί οι Τούρκοι μας έπραξαν τοιαύτας αθεμιτουργίας, τα οποία εκφόβισαν τους δυστυχείς κατοίκους όλων των επαρχιών της Πελοποννήσου όθεν διέβαινον τα κωλέττεια στρατεύματα, και έφευγον με τας οικογενείας των εις τα όρη, εις τα δάση και εις τα σπήλαια εν καιρώ χειμώνος δια να σωθώσιν από τας ανοσιουργίας αυτών των ανθρωπόμορφων τεράτων…» (Αμβροσίου Φραντζή, Επιτομή της Ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, αρχομένη από του έτους 1715 και λήγουσα το 1837, τόμ. 2ος, σελ. 215, Αθήναι 1841.) 6) «Εξώκειλε (ο δεύτερος εμφύλιος) δ’ ένεκα τούτου και εις τόσην κακοήθειαν, ώστε η εις την Πελοπόννησον, των στρατευμάτων δοθέντων εις αρπαγήν και ακολασίαν, ανεκάλεσεν εις την μνήμην των παθόντων όσα κακά έπαθον επί της εισβολής των Αλβανών οι πατέρες αυτών. Η δε έκβασις του πολέμου ανύψωσε τον Κουντουριώτην και τον συνάρχοντα και συμπράκτορα (συνεργό) αυτού Κωλέττην» (Σπυρίδωνος Τρικούπη [του πλέον συντηρητικού ιστοριογράφου της Ελληνικής Επανάστασης], Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμ.. 3ος, σελ. 176, Λονδίνον 1860.) 7) «Εις τον δρόμον εύρανε τέσσερους Πελοποννησίους… βλέπω όλη αυτήνη την τυραγνίαν οπούκαναν αυτηνών των ανθρώπων και τους αφανίσαν στο ποτάμι και καταμαύρισαν σαν Αράπηδες από το κρύγιο… και τους άφηκαν γυμνούς και κλαίγαν σαν μικρά παιδιά. Σηκωθήκαμε και πήγαμε πίσω στ’ Ανάπλι, αφού γυμνώσαμε τους δυστυχισμένους κατοίκους και φάγαμε τα σφαχτά τους…» (Ιωάννη Μακρυγιάννη [εισβολέας και αυτός], ό.π., τόμ. 1ος, σελ. 198 και 227.) 8) «Ηνάγκαζον τον Αρχιερέα (τον Παλαιών Πατρών Γερμανό) να παρακολουθή αυτούς πεζός (ενώ οι στρατιώτες ήταν έφιπποι) εν καιρώ χειμώνος, πάγων και χιόνων και εξέθεσαν αυτόν απανθρώπως εις ανηκούστους ταλαιπωρίας και βασάνους.» (Σπυρίδωνος Τρικούπη, ό.π., σελ. 175.) 9) Τέλος ο Άγγλος Finlay δίνει και μια άλλη διάσταση: «Ο Κουντουριώτης και ο Κωλέττης χρησιμοποίησαν τη νίκη τους με ασύνετη βαρβαρότητα. Ο στρατός τους λεηλάτησε όλα τα υπάρχοντα μεγάλου αριθμού ελληνικών οικογενειών που δεν είχαν πάρει μέρος στον Εμφύλιο. Άρπαξαν τα ζώα των χωρικών και σε πολλά χωριά η γη έμεινε χέρσα. Οι οπλαρχηγοί καταβρόχθισαν τα γιδοπρόβατα και ο λαός λιμοκτονούσε (Δηλαδή οι εντολές Κουντουριώτη Κωλέττη στρέφονταν ενάντια και στους Ρουμελιώτες πλέον)… Η πρόοδος του Ιμπραήμ τον επόμενο χρόνο (στην Πελοπόννησο) διευκολύνθηκε πολύ από την κακή διακυβέρνηση του Κουντουριώτη, τη βαρβαρότητα του Κωλέττη και τις απάνθρωπες καταστροφές που προκάλεσαν τα ρουμελιώτικα τμήματα». (George Finlay, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμ. 2ος, σελ. 42, Αθήνα 1954.)
Κατόπιν το σχέδιο της Κυβέρνησης, αδιαφιλονίκητης νικήτριας του Εμφυλίου, αναφερόμενος εν συντομία γιατί φοβάμαι ότι έχω ήδη κουράσει – αν και δεν θα έπρεπε – προέβλεπε τα εξής: Αφού φυλάκιζε όσους οπλαρχηγούς της Πελοποννήσου αντιστάθηκαν στα κυβερνητικά στρατεύματα, πράγμα που έπραξε αμέσως – μεταξύ των οποίων, βέβαια, και τον Κολοκοτρώνη – θα άρχιζε και το «τελικό ξεκαθάρισμα» όσων αξιόλογων οπλαρχηγών δρούσαν και στη Στερεά Ελλάδα, ώστε να μην υπάρχει κανένας που να μπορεί να σταθεί εμπόδιο στα μέλη της Κυβέρνησης ως προς το να ασκεί αυτή πάντοτε την εξουσία, εναλλάσσοντας φυσικά τα πρόσωπα της «παρέας». (Παρεμπιπτόντως: Για τους Πελοποννήσιους στρατιωτικούς, καθώς μεταφέρονταν στις φυλακές μέσω θαλάσσης, έπεσε η ιδέα να τους πνίξουν, προκειμένου να «ξεμπερδεύουν» μια και καλή μ’ αυτούς, αλλά τελικά επέλεξαν άλλη λύση για να μην εκτεθούν, που ευτυχώς δεν τελεσφόρησε.) Έτσι δολοφόνησαν τον Ανδρούτσο, και αιωρείται σοβαρή υποψία ότι το βόλι που σκότωσε τον Καραϊσκάκη στο Φάληρο προερχόταν από φίλια πυρά.
Πάντως, αν και για όλα τα προηγούμενα υπεύθυνη ήταν ολόκληρη η Κυβέρνηση, ο Μακρυγιάννης σ’ ένα χαρακτηριστικό του απόσπασμα θεωρεί ότι, γενικά, πίσω απ’ όλα αυτά και άλλα δεινά που προκλήθηκαν εκ των ένδον στην Ελληνική Επανάσταση, βρισκόταν ο Κωλέττης: «Οι Πελοποννήσιοι και οι άλλοι, άμαθοι και άπραγοι στα πολιτικά, τότε αυτός (ο Κωλέττης), πανούργος ενώθη με τους ξεκλισμένους (ξεφτιλισμένους) ανθρώπους και έπαιξε την πατρίδα όπως ήταν η όρεξή του… Όποιο κεντρί τον αγκυλώση, εκείνο τήραζε ο Κωλέττης να ξεριζώση. Τους άλλους τους γέλαγε με κούφια καρύδια, λόγια παχειά. Και με λιθάρια στον τουρβά τους ανακάτονε… Όταν κινδυνεύει η πατρίς, αυτός κατατρέχει τους άξιους ανθρώπους…» (Ιωάννη Μακρυγιάννη, ό.π., τόμ. 1ος, σελ. 153.)
Και, βέβαια, ύστερα απ’ τα παραπάνω, εύλογα πλανιέται το ερώτημα, απ’ όσους δεν γνωρίζουν την πραγματική ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης: Τι κέρδος θα είχαν όλοι αυτοί, αφού «κατατρέχοντας» τους ήρωες της Παλιγγενεσίας, τελικά θα κατίσχυε η Τουρκία, όπως και παρ’ ολίγον να συμβεί; Δυστυχώς δεν τους ενδιέφερε η αίσια έκβαση του Αγώνα. Εκείνο που τους ενδιέφερε ήταν να παραμένουν οι ίδιοι στα πράγματα με όποια κατάσταση. Κι η Τουρκία αν κατίσχυε, πίστευαν δικαιολογημένα, ότι αυτοί θα ήρχαν στις διοικητικές θέσεις ως μορφωμένοι και ως ασκούντες επιρροή μέσα στο λαό, με διάφορους τρόπους, κυρίως αθέμιτους, όπως οι Κοτζαμπάσηδες κι οι Φαναριώτες. Και μια ο λόγος για τον Κωλέττη, επιστρέφω στο προηγούμενο απόσπασμα του Μακρυγιάννη: «… Όταν κινδυνεύει η πατρίς, αυτός κατατρέχει τους άξιους ανθρώπους. Αυτός τι τον μέλει; Σ’ άλλον πασιά γίνεται (θα γίνει) γιατρός» (ενν. ότι ήταν γιατρός τους Αλήπασα).
Σχετικά με γεγονότα που συνδέονται με την Επανάσταση, μετά την απελευθέρωση: Σε ένα μόνο θα αναφερθώ που αφορά στην Μαντώ Μαυρογένους: Η Μαυρογένους, καίτοι ζούσε πολυτελώς στο εξωτερικό όταν ξέσπασε η Επανάσταση, κατέβηκε στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκε στη Μύκονο, και έδωσε όλη της την περιουσία προκειμένου να συγκροτηθεί στόλος και στρατιωτικό σώμα 800 ανδρών. Με αυτά άρχισε ναυτικές επιδρομές ενάντια στους Τούρκους, αλλά συμμετείχε και σε πολλές μάχες, ντυμένη ανδρικά. Γι’ αυτό της απονεμήθηκε ο βαθμός του αντιστρατήγου. Η Μαυρογένους συνδέθηκε ερωτικά με τον Δημήτριο Υψηλάντη, ο οποίος της είχε υποσχεθεί γάμο. Φήμες, όμως – οι οποίες ποτέ δεν αποδείχθηκαν αληθινές – θέλουν αυτή να συνδέεται ερωτικά αργότερα με τον Άγγλο Edward Blaquiere, εκείνον που είχε φέρει την πρώτη δόση του αγγλικού δανείου για τις ανάγκες του Αγώνα. Ο Υψηλάντης, επηρεασμένος απ’ τις κυκλοφορούσες συζητήσεις, αναγκάστηκε να ακυρώσει την υπόσχεση γάμου προς αυτή. Έκτοτε αρχίζει ο απηνής διωγμός της: Πρώτα καίνε το σπίτι της. Ύστερα με διαταγή του Κωλέττη συλλαμβάνεται και εξορίζεται στη Μύκονο, για να καταλήξει στην Πάρο πάμφτωχη. Από κει ζητά απ’ την Κυβέρνηση κάποιο βοήθημα για να επιβιώσει, πράγμα που και της παρέχεται. Επειδή το βοήθημα δεν της επαρκούσε, επανέρχεται αργότερα με νέες αιτήσεις για αύξηση του βοηθήματος. Τότε, όμως, πρωθυπουργός ήταν ο Κωλέττης, ο οποίος και απέρριψε τις αιτήσεις της. Ο άμεμπτος ερωτικά! Έτσι η Μαντώ Μαυρογένους που έδωσε όλη της την περιουσία για τον Αγώνα, πέθανε ζητιανεύοντας (Θεόδωρου Παναγόπουλου, ό.π., σελ. 72.)
Στο σημείο αυτό, αγαπητοί μου συμπατριώτες, Πρεβεζάνοι και Σιρακιώτες, αρχίζω να μην αισθάνομαι καλά για τις αθλιότητες που καταγράφω και πρέπει να μεταφέρω. Κλείνω όλες τις ιστοριογραφίες και δεν έχω καμία διάθεση να διασταυρώσω τις προηγούμενες πληροφορίες. Αρχίζω επίσης να αισθάνομαι άσχημα γιατί με εξανάγκασε ο Κωλέττης να αναμοχλεύσω κάποια απ’ τα απερίγραπτα της Ελληνικής Επανάστασης. (Δεν ενοχοποιώ και τους Σιρακιώτες γιατί αποκλείεται να είναι γνώστες των περισσότερων απ’ τα προαναφερθέντα.) Τα οδυνηρά αυτά που αφηγήθηκα, οφείλαμε να ξεχάσουμε, τούτη τουλάχιστον τη χρονιά, προκειμένου να διατηρήσουμε έντονα στη μνήμη μας το μεγάλο, έτσι ή αλλιώς, γεγονός του 1821 - φάρος και για τους άλλους Βαλκάνιους λαούς - λαβαίνοντας υπόψη και τις παρούσες δύσκολες εθνικές συνθήκες.
Ο προειρημένος συγγραφέας στο οπισθόφυλλο του παραπεμπόμενου βιβλίου του γράφει: «Η Ιστορία γράφεται πάντα απ’ τους Νικητές και τους Ισχυρούς, οι οποίοι έχουν κάθε λόγο να αποσιωπούν, να αποκρύπτουν ή το χειρότερο να παραποιούν και να αλλοιώνουν την αλήθεια κατά το δοκούν, αποκοιμίζοντας το λαό και αποστερώντας τον από την αληθινή ιστορία του. Διδασκόμαστε έτσι μια κατασκευασμένη, μια “εικονική” ιστορία που εξυπηρετεί πάντοτε την εκάστοτε άρχουσα τάξη...» Μήπως δεν τα ’χετε ξανακούσει αυτά; Θέλει, λοιπόν, ο Δήμος Πρέβεζας να θεωρηθεί ότι εξυπηρετεί αυτή την άρχουσα τάξη, υποχωρώντας στο αίτημα των Σιρακιωτών και διοργανώνοντας, τελικά, το εν λόγω Συνέδριο; (Ευελπιστώ ότι κι οι Σιρακιώτες είναι εγκλωβισμένοι στο «όραμα Κωλέττη», και δεν αντιλαμβάνονται ότι και οι ίδιοι εξυπηρετούν την άρχουσα τάξη, χωρίς να ανήκουν σ’ αυτή.)
Καίτοι ουσιαστικά έχω τελειώσει, απλά για να μη θεωρηθεί ότι σκόπιμα αναφέρθηκα μόνο στα της σχέσης Κωλέττη και Ελληνικής Επανάστασης και απέφυγα τα της πολιτείας αυτού ως πρωθυπουργού της Ελλάδας, η οποία μπορεί και να ξεπλένει τα ιστορηθέντα ανοσιουργήματά του, δι’ ολίγων θα κάνω μνεία και στα της πρωθυπουργίας του, παραπέμποντας μόνο στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάννικα (ό.π., σελ. 84), πάντα συγκρατημένης, όπως προειπώθηκε, όταν έχει να κάνει με γεγονότα που δεν τιμούν την Ελληνική Ιστορία και όχι μόνο. Να φανταστείτε ότι για τον μητροπολίτη «μας» Στυλιανό Κορνάρο, γράφει σε σχέση με το γνωστό σκάνδαλο, χωρίς άλλο σχολιασμό, ότι «παραιτήθηκε το 1980 και εφησυχάζει στην Αθήνα!!!» Εν πάση περιπτώσει, μένουμε βασικά στην εγκυκλοπαίδεια, και γιατί κούρασα, και γιατί κατόπιν όλων των παρουσιαζόμενων, δεν έχει καμιά σημασία η αναδίφηση άλλης ιστοριογραφίας.
Γενικά, για την πρώτη κυβέρνηση Κωλέττη: «Στόχος του ήταν η με κάθε τρόπο διατήρηση της κυβέρνησής του και όχι η επιβολή πολιτικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων. Υιοθετώντας το σύστημα Clientèle, ήταν υποχρεωμένος να υπολογίζει τις επιδιώξεις των πελατών του. Η έμμονη επιδίωξή του να έχει πλήρη έλεγχο του κρατικού μηχανισμού οδήγησε στην παγίωση του νεποτισμού και στην επέκταση των καταχρήσεων...» Γενικά για τη δεύτερη κυβέρνηση Κωλέττη: «Οι εκλογές αυτές, που έγιναν μέσα σε βαρύ κλίμα βίας και καλπονοθείας, έφεραν και πάλι στην εξουσία τον Κωλέττη με μεγάλη πλειοψηφία. Η επικράτησή του στην πολιτική σκηνή ήταν αδιαμφισβήτητη...». Γενικά για όλη την παρουσία του στην πολιτική της μεταεπαναστατικής Ελλάδας: «Χαρακτηρίζεται από την πρακτική ισορροπιών ανάμεσα στις αντίρροπες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις, στην αποφασιστική παρουσία του ξένου παράγοντα, στη στασιμότητα της κοινωνικής εξέλιξης και τέλος στην υποβάθμιση της πολιτικής ζωής στο όνομα του προσωπικού και του κομματικού οφέλους...»
Εν κατακλείδι: Η «φάρα» των Σιρακιωτών είναι σπουδαία. Γιατί έχουν πολλά να επιδείξουν: Σε εθνικό επίπεδο: Τον ξεσηκωμό τους το 1821, λίγο μετά την έναρξη της Επανάστασης· τη συμμετοχή τους στο απελευθερωτικό κίνημα της Ηπείρου, Μακεδονίας και Θεσσαλίας το 1854. Σε οικονομικό επίπεδο: Αναφέρονται ως εξαιρετικοί έμποροι λίγες δεκαετίες πριν την Επανάσταση στην Αυστρία και Ιταλία· Ήταν πασίγνωστες οι ναυτικές κάπες τους και υπάρχει η φήμη (αν πρόκειται γι’ αυτές), ότι τις διοχέτευαν στο στρατό του Μεγάλου Ναπολέοντα ως κατασκευασμένες από τρίχωμα αιγών, ώστε να μην κρατούν το νερό. Επίσης οι παλαιότεροι Πρεβεζάνοι γνώριζαν ότι η εκλεκτή ποιότητα τυριού, γνωστής και έξω από την Ήπειρο, που είχε πολιτογραφηθεί στην πόλη, υπήρξε σιρακιώτικης έμπνευσης και κατασκευής. Σε πνευματικό επίπεδο: τον Κρυστάλλη και τον Ζαλοκώστα. Ιδιαίτερα τον Κρυστάλλη, τον μεγαλύτερο ίσως παραδοσιακό (καθαρά) ποιητή της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Η σχέση τους με τον Κωλέττη είναι η μόνη που αμαυρώνει το «κλέος» τους. Ας τον στείλουν στο ανάθεμα! Έχω μάλιστα να τους προτείνω, επ’ ευκαιρία των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, να τον αποκηρύξουν, και τότε το «κλέος» τους θα μεγαλώσει τα μάλα, καθώς η ενέργειά τους αυτή θα επιδοκιμαστεί με ανακούφιση απ’ όλους τους Έλληνες!
Περιμένω κι άλλες φωνές.
*Το περιεχόμενο των ανακοινώσεων-επιστολών φορέων, σωματείων, ατόμων ή επιτροπών αγώνα που δημοσιεύονται στο atpreveza.gr δεν απηχούν κατά κανόνα τις απόψεις των συντακτών του atpreveza.gr.