Τετάρτη, 19 Ιανουαρίου 2022 11:13

Σασμός : το δικαστήριο της κοινότητας (του Χάρη Ναξάκη)

Γράφει ο Χάρης Ναξάκης, καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Οι ερινύες, Αληκτώ (της οργής), Μέγαιρα (του μίσους), Τισιφόνη (της εκδίκησης) ήταν χθόνιες θεές με αποκρουστικά χαρακτηριστικά, που κατοικούσαν στον Άδη και η αποστολή τους ήταν η τιμωρία όσων είχαν διαπράξει ηθικά εγκλήματα ή εγκλήματα κατά της φυσικής τάξης και αρμονίας του κόσμου. Συχνά οι θνητοί τις επικαλούνταν όταν ήθελαν να καταραστούν έναν εχθρό τους για να τον τιμωρήσουν είτε με φρικιαστικό θάνατο είτε οδηγώντας τον στην τρέλα με τις κραυγές τους. Ο βίος όμως και η πολιτεία των ερινύων τελείωσε όταν καταδίωξαν τον Ορέστη που είχε σκοτώσει την μητέρα του Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της για να τους εκδικηθεί για την δολοφονία του πατέρα του. Ο Ορέστης σώζεται από τον θεό Απόλλωνα που τον απάλλαξε από το μίασμα του φόνου και στη συνέχεια από την απόφαση της θεάς Αθηνάς να διεξαχθεί δίκη, με θνητούς δικαστές, σε δικαστήριο, στον Άρειο Πάγο και στο οποίο αθωώνεται. Έκτοτε οι ερινύες γίνονται ευμενίδες, θεές της ευλογίας ή καλύτερα οι άνθρωποι-δικαστές γίνονται κατά μια έννοια ερινύες. Ο μύθος περιγράφει μια από τις κορυφαίες ιδρυτικές πράξεις της Αθηναϊκής δημοκρατίας, την θεσμοθέτηση της δίκης, την κατάργηση της αυτοδικίας. Η γέννηση της δημοκρατίας στην αρχαία Ελλάδα είναι σύμφυτη με την γέννηση του νόμου, των υποχρεώσεων και των απαγορεύσεων, που θεσμίζονται από τους πολίτες εντός του δήμου, διότι υπήρχε η βαθιά πεποίθηση ότι από την συγκρότηση του σύμπαντος, αλλά και του ανθρωπογενούς κόσμου, συνυπάρχουν οι δυνάμεις της διχόνοιας αλλά και της συμφιλίωσης, της ενότητας. Ποιος θα ρυθμίσει αυτές τις δυνάμεις που είναι ιδρυτικές της ύπαρξης, ο θεόσταλτος νόμος ή η φύση; Ποιος θα αποτρέψει τον εμφύλιο στον οίκο ή στην πόλη; Η αυτοθεσμισμένη κοινωνία, που εντός του δημόσιου χώρου, στην Εκκλησία του Δήμου, θεσμοθετεί δικαιώματα, υποχρεώσεις και απαγορεύσεις, που περιορίζουν την αυτοδικία και καθιερώνουν την αμνηστία για όσα κακά έγιναν στο παρελθόν. Ο νόμος ως ανθρώπινο κατασκεύασμα, σχετικό και μεταβλητό, θα ρυθμίζει τα ανθρώπινα.

Γνωρίζουμε βέβαια από τις μελέτες των ανθρωπολόγων ότι από τα πρώτα του βήματα ο χόμο σάπιενς είχε επίγνωση ότι ήταν φορέας της παράφρονης παραβίασης του μέτρου, που οδηγούσε σε εμφύλιες σφαγές. Σε πολλές “πρωτόγονες” φυλές ήταν συνήθης πρακτική, ως τεχνική συμφιλίωσης, να χρησιμοποιείται η ανταλλαγή γυναικών ανάμεσα σε οικογένειες, ώστε να τελειώσει ο πόλεμος χάρη σ' έναν γάμο ανάμεσα στα αντίπαλα γένη. Η ειρηνική συνύπαρξη επιτυγχάνεται από την μεταστροφή της διχόνοιας, ενός εχθρικού συναισθήματος σε θετικό, μέσω ενός δεσμού ταύτισης, του γάμου. Άλλες τεχνικές συμφιλίωσης ήταν ο θεσμός του συμβουλίου των σοφών γερόντων για την επίλυση διαφορών, αλλά και τα διάφορα τελετουργικά και οι γιορτές που ελάμβαναν χώρα για να κατευνάσουν τα πάθη.

Δυο χωριανοί σε ένα ορεινό χωριό της Κρήτης τσακώθηκαν, ο ένας μαχαίρωσε τον άλλον, που εισήχθηκε στο νοσοκομείο. Η γυναίκα του τραυματισμένου, έχοντας επίγνωση του επαπειλούμενου εμφυλίου, πρόλαβε πριν ο άντρας της βγει από το νοσοκομείο με προληπτικό σασμό να δώσει το ένα της παιδί στον θύτη να το βαφτίσει. Η μη αποδοχή του σασμού θεωρείται χειρότερη από φόνο, όποιος τον παραβιάσει είναι μίασμα. Τί είναι όμως ο θεσμός του σασμού στα ορεινά της Κρήτης; Σασμός: συμφιλίωση, συμβιβασμός, σάζω (φτιάχνω). Σιάστες: διαμεσολαβητές, μεσίτες, συνήθως γέροντες ή πρόσωπα κύρους ή δάσκαλοι, γιατροί και ιερείς. Οι διαπραγματεύσεις, συνήθως μετά από φόνο, ζωοκλοπή, τραυματισμό, για να μην γενικευτεί ο κύκλος του αίματος διαρκούν μήνες και αν είναι επιτυχείς επικυρώνεται η συμφιλίωση με βάπτιση ή γάμο. Η συμφιλιωτική δύναμη του σασμού είναι τέτοια που στα ορεινά της Κρήτης δεν θα υπήρχε κοινωνική ισορροπία χωρίς αυτόν, άλλωστε σχεδόν πάντα το αποτέλεσμα ενός σασμού γίνεται αποδεκτό από τα δικαστήρια. Το γεγονός αυτό και κυρίως η ειρήνευση της κοινότητας, χωρίς την παρέμβαση του κράτους, καταδεικνύει την σοφία των κοινοτήτων σε κοινωνικές πρακτικές διαχείρισης και περιορισμού της διχόνοιας. Δεν πρόκειται για μια καρικατούρα απονομής δικαιοσύνης, για έναν αρχαϊσμό που επιβιώνει, αλλά για υψηλού επιπέδου μάθημα του τρόπου θεσμοθέτησης ορίων αποτροπής της ύβρεος. Είναι άξιο λόγου ότι και επί ενετοκρατίας στην Κρήτη γινόταν σασμός- οι αντίπαλες οικογένειες υπέγραφαν συμφωνητικό ενώπιον νοτάριου (συμβολαιογράφου).

Από την αυτοθέσμιση στην κλασσική Ελλάδα – οι νόμοι αποφασίζονται στην συνέλευση του δήμου- την σοφία των “πρωτόγονων” κοινοτήτων, τον σασμό στην Κρήτη, έχουμε σήμερα οδηγηθεί στις μεταμοντέρνες ολιγαρχικές δημοκρατίες, η αγορά και οι νόμοι που της αντιστοιχούν ρυθμίζουν το ατομικό μας συμφέρον. Το προσωπικό συμφέρον είναι όμως ανταγωνιστικό και όχι συμφιλιωτικό. Το άτομο αυτό το μόνο που ξέρει είναι ότι η επίλυση των διαφορών γίνεται με το να κάνουμε αγωγές στα δικαστήρια. Η συμφιλίωση είναι μια ικανότητα, ένα συναίσθημα, που συναντάμε σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, η δε ηθική της συμφιλίωσης μας υπενθυμίζει ότι το άτομο αλληλεξαρτάται από το βλέμμα του άλλου και δεν είναι το νεωτερικό κατασκεύασμα του αυτόνομου και ορθολογικού ανθρώπου. Είναι επείγον σήμερα οι κοινότητες των ανθρώπων να θεσμοθετήσουν νέα είδη σασμών για την ειρηνική τους συνύπαρξη.

 

  1. ΡΟΗ-ΕΙΔΗΣΕΩΝ
  2. ΔΗΜΟΦΙΛΕΣΤΕΡΑ

title1 -- Διαβάστε επίσης... --

Στήλες

Κοινωνία

06 Νοεμβρίου 2024
Η ΔΕΥΑ ΠΡΕΒΕΖΑΣ, στα πλαίσια του ν. 5143/2024 (ΦΕΚ 161/11.10.2024 τεύχος Α') «Ρυθμίσεις για τους χερσαίους συνοριακούς σταθμούς, την ενίσχυση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και λοιπές
06 Νοεμβρίου 2024
Την παρακάτω ανακοίνωση εξέδωσε η πρωτοβουλία κατοίκων στα Καμαρινιώτικα ενάντια στις κεραίες: Την Παρασκευή 1η Νοεμβρίου μέλη της ...
06 Νοεμβρίου 2024
Είχαμε επισημάνει στο ρεπορτάζ μας στο atpreveza.gr (δείτε ΕΔΩ) τη δυναμική που αναπτύσσει το εμπορικό λιμάνι Πρέβεζας, με αποτέλεσμα να υπάρχουν ...
06 Νοεμβρίου 2024
Σε επιφυλακή τέθηκαν οι κτηνιατρικές υπηρεσίες και οι πτηνοτροφικές επιχειρήσεις της Ηπείρου για τη λήψη μέτρων κατά της μετάδοσης της γρίπης των ...
06 Νοεμβρίου 2024
Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η συμμετοχή του Μικτού Τμήματος της Χορωδίας Πρέβεζας "Αρμονία", στο 22ο Χορωδιακό Φεστιβάλ Φιλοθέης Αθηνών, ...

Πολιτική

06 Νοεμβρίου 2024
Ανακοίνωση ενάντια στην εγκατάσταση κεραιών κινητής τηλεφωνίας στις γειτονιές της πόλης απέστειλε η Τομεακή Επιτροπή Πρέβεζας του ΚΚΕ, τονίζοντας πως το  επόμενο διάστημα οι εκλεγμένοι με την
05 Νοεμβρίου 2024
Στην Πρέβεζα βρέθηκε το μεσημέρι της Τρίτης ο υποψήφιος  Πρόεδρος και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία Σωκράτης Φάμελλος, στο πλαίσιο ...
04 Νοεμβρίου 2024
Ο υποψήφιος Πρόεδρος και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία Σωκράτης Φάμελλος θα επισκεφθεί αύριο Τρίτη 5 Νοεμβρίου την Πρέβεζα, στο πλαίσιο ...
04 Νοεμβρίου 2024
Πραγματοποιήθηκε χθες η εκλογική διαδικασία στον ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία και στην Πρέβεζα, προκειμένου να αναδειχθούν οι σύνεδροι που θα ...
03 Νοεμβρίου 2024
Ομαλά εξελίσσεται μέχρι στιγμής η εκλογική διαδικασία στον ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία και στην Πρέβεζα, προκειμένου να αναδειχθούν οι σύνεδροι που ...

Αθλητισμός

04 Νοεμβρίου 2024
Την πρώτη νίκη στη National League 2 πέτυχε ο Σ.Κ. Νικόπολη η οποία επικράτησε με 75-73 επί του Ν.Ο. Σαρωνίδας. Πρώτος σκόρερ του αγώνα ο Θανάσης Σιπητάνος που σημείωσε 28 (4) και
04 Νοεμβρίου 2024
Τα αποτελέσματα της 4ης αγωνιστικής ΠΑΝΛΕΥΚΑΔΙΟΣ ΑΣ Κ - ΕΡΜΗΣ ΚΑΝΑΛΙΟΥ 1-2 ΑΠΣ ΕΘΝΙΚΟΣ ΦΙΛΙΠΠΙΑΔΑΣ - ΠΑΣ ΑΧΕΡΩΝ ΚΑΝΑΛΑΚΙΟΥ  1-2 ...
04 Νοεμβρίου 2024
Η ομάδα βόλεϊ γυναικών του Φιλαθλητικού γνώρισε την ήττα με 3-0 από την ομάδα του Απολλώνιου για την 3η αγωνιστική του πρωταθλήματος της Pre League. ...
01 Νοεμβρίου 2024
Ο Σ.Κ. Νικόπολη υποδέχεται την ομάδα του Ν.Ο. Σαρωνίδας για την 5η αγωνιστική της National League 2. Ο αγώνας θα γίνει την Κυριακή 3 Νοεμβρίου ...

Πολιτισμός

04 Νοεμβρίου 2024
Η Κινηματογραφική Λέσχη Πρέβεζας σας προσκαλεί αυτή την Τετάρτη στις 21.00 στο Πολιτιστικό Κέντρο Πρέβεζας για την προβολή της ταινίας παρουσιάζει τη νέα ταινία του Ματέο Γκαρόνε «Εγώ, Καπετάνιος».
01 Νοεμβρίου 2024
Όσοι ενδιαφέρονται να παρακολουθήσουν την παράσταση δωρεάν μέσω του διαγωνισμού του atpreveza.gr το διήμερο 2-3 Νοεμβρίου, μπορούν να στείλουν mail ...
29 Οκτωβρίου 2024
Η Κινηματογραφική Λέσχη Πρέβεζας σας προσκαλεί αυτή την Τετάρτη στις 20.00 στο Πολιτιστικό Κέντρο Πρέβεζας για την προβολή της ταινίας «Οι 18 ...
25 Οκτωβρίου 2024
Την παρακάτω ανακοίνωση εξέδωσε η Κινηματογραφική Λέσχη Πρέβεζας: Η Κινηματογραφική Λέσχη Πρέβεζας είναι ένας από τους μακροβιότερους ...
24 Οκτωβρίου 2024
Όσοι ενδιαφέρονται να παρακολουθήσουν την παράσταση δωρεάν μέσω του διαγωνισμού του atpreveza.gr το διήμερο 26-27 Οκτωβρίου, μπορούν να στείλουν mail ...